W poniższym artykule przedstawiamy podział symbolowy i cyfrowy stali, według normy PN-EN 10027. Konkretne oznaczenia wskazują na właściwości mechaniczno-fizyczne, skład chemiczny i zastosowanie stali, a zatem są one powszechnie stosowane w przemyśle.
Oznaczenia stali według normy PN-EN 10027-1
Obecnie stal opisuje się według kryteriów zgodnych z Normami Europejskimi. Na tej podstawie stworzono podział definiowania stali na znakowy (według normy PN-EN 10027-1: 1994) oraz cyfrowy (według normy PN-EN 10027-2: 1994). Omawiany podział funkcjonuje na terenie UE już od 1992 roku.
Zastosowanie takiej klasyfikacji w odniesieniu do każdego gatunku stali, pozwala w sposób jednoznaczny go zidentyfikować. Podczas gdy symbole definiujące gatunek stali określają jej właściwości fizyczno-mechaniczne, skład chemiczny czy zastosowanie, tak oznakowanie w formie cyfr sprawdza się o wiele lepiej podczas elektronicznego przetwarzania informacji (oznakowanie w tej formie składa się z 5 cyfr).
W obu grupach klasyfikujących stosuje się oznaczenia dodatkowe.
Symbole główne wg zastosowania i własności stali
- S – stale konstrukcyjne;
- P – stale pracujące pod ciśnieniem;
- L – stale na rury przewodowe;
- E – stale maszynowe w formie rur;
- B – stale do zbrojenia betonu;
- Y – stale do betonu sprężonego;
- R – stale przeznaczone do produkcji szyn;
- H – stale przeznaczone do produkcji wyrobów płaskich, walcowane na zimno i przeznaczone do kształtowania na zimno;
- D – stale na wyroby płaskie ze stali miękkich do kształtowania na zimno;
- T – stale przeznaczone do produkcji wyrobów walcowanych z blachy ocynowanej;
- M – stale elektrotechniczne.
Symbole dodatkowe
Praktycznie każdy symbol główny, oznaczający konkretny rodzaj stali, może posiadać dodatkowe oznaczenia. W przypadku stali oznaczonych symbolem S, P, L, E, stosuje się dodatkową liczbę, która mówi o minimalnej granicy plastyczności (w MPa) dla najmniejszego zakresu grubości danego produktu (np. E410, P235, etc.).
Dodatkowy system oznaczeń posiada praktycznie każdy symbol stali, przykładowo:
- Stal do betonu zbrojonego (B) – po symbolu podawana jest minimalna wartość Re (jedn. MPa);
- Stal do betonu sprężonego (Y) – po symbolu dodaje się minimalną wartość Rm (jedn. MPa);
- Stal do produkcji szyn lub szyny (R) – po literze R dodaje się minimalną wartość Rm (jedn. MPa);
- Stal do produkcji wyrobów płaskich (H) – symbolem dodatkowym jest minimalna wartość granicy plastyczności Re (jedn. MPa) lub poprzedzona symbolem „T” minimalna wytrzymałość na rozciąganie;
- Stal miękka do kształtowania na zimno (D) – dodatkowe symbole to „C” (produkty płaskie walcowane metodą na zimno), „D” (produkty płaskie walcowane na gorąco przeznaczone do walcowania na zimno), „X” (dla wyrobów bez określonej metody obróbki). Ponadto stosuje się dwie cyfry, które określają konkretną stal;
- Stal do walcowania i produkcji blach ocynowanych (T) – symbolem dodatkowym jest litera „H”, po której umieszcza się wartość twardości stali;
- Stal elektrotechniczna (M) – w tym przypadku stosuje się informacje dodatkowe takie jak liczba opisująca wymaganą maksymalną stratność oraz nominalną grubość gotowego wyrobu, a także litera symbolizująca rodzaj blachy czy taśmy do zastosowań elektrotechnicznych.
Symbole główne opisujące skład chemiczny
Tutaj obowiązuje podział na 4 grupy:
- Stale niestopowe (poza automatowymi) o zawartości manganu poniżej 1% – oznaczane symbolami głównymi: litery C i liczby, która jest 100-krotnością średniej wymaganej zawartości węgla (np. C35).
- Stale niestopowe, o zawartości manganu powyżej 1% oraz niestopowe stale automatowe i stale stopowe (bez stali szybkotnących) o zawartości każdego pierwiastka stopowego poniżej 5% – oznakowanie składa się z liczby będącej 100-krotną wymaganą średnią zawartością węgla, symboli pierwiastków chemicznych, które wchodzą w skład stali, a także liczb określających zawartość tych pierwiastków. W tym przypadku każda liczba symbolizuje średni procent zawartości pierwiastka pomnożony przez współczynnik, wedługo wzoru:Cr, Co, Mn, Ni, Si, W – 4
Al, Be, Cu, Mo, Nb, Pb, Ta, Ti, V, Zr – 10
Ce, N, P, S – 100
B – 1000 - Stale stopowe (poza szybkotnącymi) składające się z przynajmniej 1 pierwiastka stopowego w ilości powyżej 5% – do oznaczania stosuje się literę X oraz liczbę będącą 100-krotną wymaganą średnią zawartością węgla w danej stali, a także symbole pierwiastków stopowych stali oraz liczby oznaczające średni procent zawartości poszczególnych pierwiastków (zaokrąglone do liczby całkowitej).
- Stale szybkotnące – ta grupa oznaczana jest symbolem HS oraz liczbą, która wskazuje na procentową zawartość pierwiastków stopowych (kolejność to: wolfram, molibden, wanad, kobalt). W tego rodzaju stalach zawartość chromy waha się w granicach 4–4,5%, stąd też nie jest ona oznaczana.
Oznaczanie stali według normy PN-EN 10027-2
W przypadku wyżej wymieniowej normy, stal oznaczana jest numerami, a nie symbolami. Każdy z numerów składa się z 5 cyfr, które tworzą ciąg oznaczony: l.xxnn – gdzie:
- 1 – stal (rodzaj stopu żelaza);
- xx – grupę stali;
- nn – konkretny gatunek w grupie.
Grupowanie stali według składu chemicznego i właściwości:
- Stale niestopowe to grupa 01 – 07 oraz 91 – 97;
- Stale niestopowe specjalne to grupa 10 – 18;
- Stale stopowe zabezpieczone przed korozją i żaroodporne to grupa 40 – 49;
- Stale stopowe konstrukcyjne to grupa 50 – 89.
Sprawdź również: