Plastik to popularny surowiec przemysłowy, wykorzystywany do produkcji niezliczonej liczby opakowań, toreb foliowych oraz innych rzeczy codziennego użytku. Tworzywo sztuczne jest tanie w produkcji, posiada dobre właściwości fizyczne, a co najważniejsze: można je poddawać recyklingowi. Jak zatem wygląda proces przetwórstwa zużytego plastiku? Najpierw sprawdźmy, czym tak na prawdę jest plastik.
Tworzywo sztuczne – z czego się składa?
Plastik – ponieważ tak potocznie określa się tworzywo sztuczne, to w zasadzie materiały, które składają się z polimerów syntetycznych lub zmodyfikowanych polimerów naturalnych. Ku woli wyjaśnienia, polimery syntetyczne wytwarzane są w 100% przez człowieka i nie występują w naturze. W przypadku modyfikowanych polimerów naturalnych, do produkcji wykorzystuje się specjalne dodatki, takie jak np. stabilizatory promieniowania UV czy uniepalniacze.
Zalety i wady tworzywa sztucznego (plastiku)
Właściwości fizyczne plastiku sprawiły, że stał się on kluczowym budulcem niemal wszystkich rzeczy codziennego użytku. Czym zatem charakteryzuje się tworzywo sztuczne?
Zalety plastiku:
- Niskie koszty produkcji;
- Łatwe przetwórstwo (recykling);
- Szybkie wykonywanie dużych serii gotowych wyrobów.
Wady plastiku:
- Niska odporność na wysokie temperatury
- Gorsze właściwości mechaniczne w porównaniu do ceramiki lub metalu
- Bardzo długi czas naturalnego rozkładu
- Podczas spalania w niskiej temperaturze emituje trujące związki
Szacuje się, że od lat 50 do 2017 roku światowa gospodarka wyprodukowała blisko 8,3 mld ton plastiku. Od początku masowej produkcji tworzyw sztucznych, zaledwie 9% tej ilości zostało ponownie przetworzone, podczas gdy niemal 80% trafiło na śmietnik.
Sprawdź również: Jak długo rozkładają się śmieci?
Które tworzywa można poddać recyklingowi?
Najczęściej przetwarzane tworzywa sztuczne to:
- PET (polietylen tereftalanowy) – jest powszechnie używany do produkcji butelek do napojów oraz opakowań żywności. Można go poddać recyklingowi, co pozwala na uzyskanie regranulatu PET (rPET), który znajduje zastosowanie w produkcji nowych butelek i opakowań.
- HDPE (polietylen wysokiej gęstości) oraz LDPE (polietylen niskiej gęstości) – te materiały są wykorzystywane w produkcji różnorodnych produktów, takich jak butelki mleka, opakowania kosmetyków oraz torby na zakupy.
- PC (poliwęglan) – wyróżnia się dużą przezroczystością, lekkością oraz wysoką odpornością na uderzenia. Znajduje zastosowanie m.in. w budownictwie, sprzęcie sportowym oraz urządzeniach gospodarstwa domowego.
- PP (polipropylen) – to tworzywo sztuczne, które służy do wytwarzania produktów takich jak opakowania spożywcze, pojemniki na chemikalia czy meble ogrodowe.
- PS (polistyren) – mimo istnienia technologii recyklingowych, ich dostępność oraz efektywność mogą być ograniczone. Recykling polistyrenu napotyka liczne trudności związane z zanieczyszczeniami oraz segregacją różnych jego typów.
Recykling plastiku – dlaczego warto segregować tworzywa sztuczne?
Plastik bardzo łatwo poddaje się ponownej obróbce. Ocenia się, że plastik odzyskuje się do 10 razy. Co ciekawe, recykling 1 kilograma tworzyw sztucznych, pozwala zmniejszyć emisję dwutlenku węgla do atmosfery o blisko 2 kilogramy. Przetwórstwo plastiku pozwala na produkcję takich dóbr konsumpcyjnych jak:
- Torby foliowe
- Opakowania plastikowe
- Meble ogrodowe
- Ubrania z polaru
- Ekrany akustyczne
- Namioty
- Torby
- Buty
- i wiele więcej!
Niestety rzeczywistość zweryfikowała, że pomimo tysięcy ton wyprodukowanego plastiku, w Europie tylko 30% tego materiału zostaje poddana recyklingowi. Resztę odpadów składuje się na wysypiskach lub zostaje spalona. Co gorsza, ogromne znaczenie mają tu nie tylko wpływy czysto ekologiczne, ale również finansowe. Recykling plastiku musi się opłacać, a niestety nie każdy rodzaj tworzywa sztucznego przynosi konkretne i zadowalające zyski.
Kolejny problem to szybka utrata właściwości mechanicznych w trakcie przerobu plastiku. Dla przykładu cienka butelka PET najczęściej przerabiana jest na włókna poliestrowe, które posłużą do produkcji mniej wytrzymałych produktów, takich jak chociażby ubrania z polaru, namioty lub buty. Jej przetwórstwo praktycznie nie pozwala na ponowne wykorzystanie budulca do wyprodukowania kolejnej butelki.
Zobacz również: Czy kwas solny rozpuszcza plastik?
Jak przebiega recykling tworzyw sztucznych?
Recykling plastiku to złożony proces, który można podzielić na kilka kluczowych etapów. Do najważniejszych zadań należą:
- Segregacja i sortowanie plastiku
- Czyszczenie i rozdrabnianie plastiku
- Czyszczenie plastiku
- Produkcja regranulatu (rPET)
- Kontrola jakości i przygotowanie do ponownego użycia
Pierwszym krokiem w recyklingu plastiku jest jego segregacja i sortowanie. Odpady plastikowe są zbierane i transportowane do specjalistycznych zakładów, gdzie następuje ich podział na różne rodzaje. Różne typy plastiku, takie jak polietylen (PE), polipropylen (PP), poliwęglan (PC) czy polietylen tereftalanowy (PET), są oddzielane, co ułatwia dalsze przetwarzanie.
Kolejnym etapem jest czyszczenie i rozdrabnianie plastiku. Na tym etapie usuwane są większe zanieczyszczenia, jak resztki jedzenia czy etykiety. Plastik jest następnie rozdrabniany na mniejsze kawałki, co zwiększa efektywność kolejnych procesów.
Czyszczenie plastiku odbywa się poprzez różne metody, takie jak płukanie czy stosowanie detergentów. W niektórych przypadkach mogą być wykorzystane również procesy chemiczne lub termiczne. Celem tego etapu jest usunięcie wszelkich pozostałości, aby materiał był gotowy do ponownego przetworzenia.
Następnie, rozdrobnione i oczyszczone płatki PET są przekształcane w regranulat, znany jako rPET. Ten materiał występuje w różnych kolorach, takich jak bezbarwny, niebieski czy zielony, i może być użyty do produkcji nowych produktów, w tym butelek, opakowań czy odzieży.
Ostatnim krokiem w procesie recyklingu plastiku jest kontrola jakości oraz przygotowanie granulatu do ponownego użycia. W tym etapie przeprowadzane są testy, aby upewnić się, że materiał spełnia określone normy. Po pozytywnej weryfikacji granulat jest pakowany, znakowany i sprzedawany do zakładów przetwórczych, gdzie staje się surowcem do produkcji nowych wyrobów, co zamyka cykl gospodarki w obiegu zamkniętym.
Przetwórstwo plastiku – co szykuje nam UE?
Tanie i trwałe tworzywa sztuczne cieszą się dużą popularnością, jednak ich stosowanie prowadzi do wzrostu ilości odpadów plastikowych oraz zanieczyszczenia morskiego, co ma negatywne skutki dla środowiska i zdrowia ludzi.
W 2021 roku przeciętny mieszkaniec Unii Europejskiej wytworzył średnio 36,1 kg odpadów opakowaniowych z plastiku, z czego jedynie 14,7 kg zostało poddane recyklingowi. W okresie od 2010 do 2021 roku ilość odpadów plastikowych na osobę wzrosła o około 29%, co odpowiada 8,1 kg.
Odpady plastikowe, które nie są recyklingowane, trafiają na wysypiska, są spalane lub zanieczyszczają środowisko, w tym plaże, lasy, rzeki i morza. W odpowiedzi na ten problem, w 2023 roku Unia Europejska wprowadziła szereg inicjatyw mających na celu rozwiązanie kwestii odpadów opakowaniowych oraz zanieczyszczeń związanych z mikrodrobinami plastiku. Te nowe działania są kontynuacją wcześniejszych inicjatyw, takich jak wprowadzony w 2019 roku zakaz sprzedaży jednorazowych wyrobów z tworzyw sztucznych.
W styczniu 2018 roku Komisja Europejska zaproponowała strategię dotyczącą tworzyw sztucznych, której celem jest zapewnienie, by do 2030 roku każde opakowanie plastikowe mogło być wielokrotnie używane lub poddawane recyklingowi. Strategia ta ma również na celu ograniczenie konsumpcji jednorazowych produktów z plastiku oraz wykorzystania mikrodrobin plastiku.