System LRAD wykorzystywany jest w wielu miejscach na świecie, jednak nie każde państwo (w tym Polska) prawnie dopuszcza jego zastosowanie na pełnej mocy. Dowiedz się, czym jest LRAD, jakie ma działanie, jak jest skonstruowany i dlaczego może być szkodliwy dla zdrowia ludzi.
System LRAD – definicja
LRAD (z ang. Long Range Acoustic Device, dosł. urządzenie dźwiękowe dalekiego zasięgu) to urządzenie dźwiękowe, wytwarzające dźwięk o bardzo wysokiej głośności, który jest słyszalny na dużych odległościach. Komunikaty wydawany przy pomocy systemu LRAD cechują się wysoką wyrazistością zarówno na bliskim dystansie, jak i dalekich odległościach rzędu nawet 5500 m. Obecnie system LRAD stosowany jest w 72 krajach i w ponad 450 miastach w Stanach Zjednoczonych USA. Z omawianego systemu korzystają również służby porządkowe na terenie Polski – w tym m.in. policja.
Według oficjalnego stanowiska władz i samego producenta, urządzenie to ma w pierwszej kolejności służyć do komunikacji na dalekie odległości. W praktyce jednak korzysta się z niego do kontrolowania tłumu na przeróżnych manifestacjach, nielegalnych zgromadzeniach czy protestach.
LRAD – zasada działania
System LRAD działa w oparciu o przetworniki pizoelektryczne, które generują dźwięk w sposób zbliżony do np. głośników wysokotonowych w popularnych kolumnach audio. Urządzenie zoptymalizowane zostało, aby obsługiwać zakres fal słyszalnych dla człowieka (od 1 do 5 kHz). Zarówno zaawansowany przetwornik, jak i technologia falowodu sprawiają, że wydawane komunikaty czy polecenia poprzez LRAD pozostają bardzo wyraźne i zrozumiałe pomimo powszechnie występujących zakłóceń w przestrzeni (np. fale wodne, opady atmosferyczne czy okrzyki tłumu). Dodatkowo sygnał dźwiękowy może być emitowany w precyzyjnie wybranym kierunku.
LRAD – zastosowanie
System LRAD znalazł bardzo szerokie zastosowanie. Wykorzystywany jest m.in. przez wojska lądowe, marynarkę wojenną, służby porządkowe, infrastrukturę ostrzegawczą i informującą np. o nadchodzącym kataklizmie.
- Wojsko – systemy LRAD montowane są m.in. na lądowych wozach bojowych i łodziach marynarki wojennej. Pełnią tam przede wszystkim funkcję ostrzegawczą, m.in. w celach taktycznych i ostrzegania przeciwnika o zbliżaniu się do strefy zagrożenia. Ponadto efektywny zasięg działania systemu LRAD wynoszący nawet 5500 metrów pozwala na sprawną komunikację z personelem wojskowym, a także na bezpieczną i stopniową deeskalację sytuacji zbrojnej bez konieczności stosowania siły (np. strzałów ostrzegawczych).
- Służby porządkowe – z omawianych systemów nagłaśniających korzystają różne służby porządkowe na prawie całym świecie. Zastosowanie to obejmuje m.in. kontrolę tłumu z bezpiecznej odległości. Operator LRAD może przekazywać ważne informacje z nawet kilkuset metrów, pozostając poza obszarem zagrożenia. Moc tego urządzenia jest na tyle spora, że komunikaty słyszalne są zarówno w pojazdach, jak i wewnątrz budynków. Ponadto z dobrodziejstw systemów LRAD korzystają służby ratunkowe i ekipy poszukiwawcze, a także negocjatorzy wojskowi.
- Infrastruktura ostrzegająca – popularność systemów LRAD może zdumiewać, podobnie jak mnogość jego zastosowań. Z urządzeń tych korzystają m.in. lotniska i farmy wiatrowe lub fotowoltaiczne w celu odstraszania zwierząt. Ponadto urządzenia typu LRAD wykorzystuje się w sytuacjach zagrożenia, np. w celu ostrzeżenia lokalnej ludności przed nadchodzącym tsunami lub tornadem. Sprzęt ten sprawdzi się także do wysyłania powiadomień o ewakuacji lub instrukcji osobom uwięzionym lub przebywającym w zamknięciu.
LRAD w Polsce
Urządzenia typu LRAD pozostają w użyciu polskiej Policji od ponad 10 lat. Znaczenie tego systemu znacząco wzrosło w czasie pandemii koronawirusa, kiedy to służby porządkowe mogły skutecznie informować ludność o trwającym zagrożeniu epidemicznym. Komunikaty mogły usłyszeć nawet osoby pozostające w domach, np. z uwagi na przymusową izolację. Główną przewagą systemów LRAD nad tradycyjnymi megafonami jest taki, że dźwięk pozostaje czysty i w pełni zrozumiały nawet w odległości kilku kilometrów. W przypadku megafonów sygnał ulega takim zniekształceniom, że już w promieniu paruset metrów ciężko zrozumieć wypowiadane słowa.
Zgodnie z polskim prawem, wszystkie urządzenia typu LRAD mają skutecznie dezaktywowaną funkcję ogłuszania, co potwierdziła nawet w 2012 roku Najwyższa Izba Kontroli. 2 lata wcześniej w grudniu 2010 roku Komenda Główna Policji zakupiła wersję LRAD-500X dla oddziału prewencyjnego w Warszawie, Gdańsku, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu i Łodzi.
LRAD – przykłady użycia na świecie
- Ukraina – pod koniec 2021 roku ukraińskie pojazdy z zamontowanym systemem LRAD trafiły na granicę z Białorusią. Było to spowodowane postępującym kryzysem migracyjnym w Europie.
- Czechy – 26 czerwca 2015 roku czeskie siły specjalne najprawdopodobniej użyły systemu LRAD podczas protestów w mieście Brno (drugie co do wielkości miasto Czech). 17 listopada 2020 roku czeskie władze użyły pojazdów z systemem LRAD do głoszenia komunikatów dot. sytuacji pandemicznej i nakazu noszenia maseczek. Miało to miejsce na Placu Wacława w Pradze. 25 listopada 2021 czeska policja nadawała komunikaty ostrzegawcze na temat stosowania materiałów pirotechnicznych, skierowane do uczestników marszu podążającego z centrum Pragi na stadion piłkarski (powodem był mecz piłkarski UEFA).
- Niemcy – niemieckie służby porządkowe użyły systemu LRAD 100X ponad 60 razy od pierwszej połowy 2020 roku, celem nadawania komunikatów dotyczących obowiązujących restrykcji związanych z pandemią koronawirusa.
- Grecja – władze postanowiły użyć dwóch urządzeń typu LRAD na granicy jednostki regionalnej Ewros. Powodem tego działania były testy tych urządzeń w 2020 roku przeprowadzone przez władze Turcji na skutek panującego kryzysu migracyjnego.
- Japonia – straż wybrzeża Japonii użyła we wrześniu 2017 roku systemu LRAD i podobnych urządzeń, aby odstraszyć flotę rybacką z Korei Północnej i uniemożliwić im połów na wodach terytorialnych Japonii.
- Hiszpania – hiszpańskie władze postanowiły użyć systemu LRAD w celu wygłaszania komunikatów związanych z aktualną sytuacją pandemiczną w kraju.
5 listopada 2005 roku wycieczkowiec Seabourn Spirit dzięki aktywnej instalacji LRAD na pokładzie był w stanie powstrzymać atak piratów, co miało miejsce 115 km od wybrzeża Somalii. Nie jest do końca pewne, czy akurat system LRAD przyczynił się do zaniechania dalszych działań, niemniej liczy się fakt, że finalnie piraci nie weszli na pokład statku wycieczkowego. Z kolei w styczniu 2011 roku na użycie systemu LRAD zdecydował się inny wycieczkowiec – Spirit of Adventure, co miało miejsce również podczas ataku piratów. Przy okazji sprawdź, jaki jest największy statek wycieczkowy na świecie.