Obrona przeciwlotnicza odgrywa kluczowe znaczenie podczas działań militarnych. Potwierdził to konflikt zbrojny w 2022 roku na Ukrainie, kiedy to pomimo ogromnej przewagi w liczbie maszyn powietrznych po stronie Rosji, terytorium Ukrainy było w stanie dosyć szczelnie kontrolować przestrzeń powietrzną. Nie byłoby to możliwe bez użycia nowoczesnego uzbrojenia, takiego jak potężne systemy przeciwlotnicze S-300. Dlaczego posiadanie przez Ukrainę systemów S-300 wniosło tak wiele i czym charakteryzują się poszczególne warianty? Omówimy to w dzisiejszym artykule.
System rakietowy S-300 – informacje ogólne
S-300 to nie pojedynczy system, ale cała rodzina wyrzutni, radarów, stacji dowodzenia czy nawet pocisków. Każdy z jej przedstawicieli przeznaczony jest do różnorodnych zadań, od zestrzeliwania celów nisko-lecących do neutralizacji pocisków balistycznych. Ogólnie można jednak powiedzieć, że S-300 to rodzina systemów ziemia-powietrze oraz woda-powietrze średniego i dalekiego zasięgu.
Warianty systemu S-300
S-300P
S-300P to wersja systemu S-300 powstała dla wojsk obrony powietrznej ZSRR. Miała ona zastąpić przestarzałe systemy rodziny S-75 Dźwina.
Wersja „P” to najpowszechniejszy system z rodziny S-300. W wielu wersjach wykorzystywany w jest wciąż w armiach takich państw jak m.in.: Rosja, Ukraina, Iran, Grecja, Bułgaria, Chiny czy Indie.
Pociski 5W55 opracowane na potrzeby S-300P to rakiety na paliwo stałe naprowadzane radiokomendowo. W nowszych pociskach 5W55R wprowadzono po raz pierwszy tzw. naprowadzanie półaktywne, czyli pasywnie wykorzystujące promieniowanie radarowe odbite od celu. Jest to sposób popularniejszy od naprowadzania radiokomendowego, gdzie sygnał sterujący otrzymywany jest z systemu naziemnego co zwiększa opóźnienie.
Powstało również wiele zmodernizowanych wersji S-300P takich jak m.in.: S-300PS, S-300PMU zwanych w kodzie NATO odpowiednio Grumble B i Grumble C. Wersje te różniły się głównie zastosowanymi pociskami oraz radarami.
Dane techniczne S-300P
Zasięg: 47km,
Pułap: 25-25 000m,
Liczba kanałów celowniczych: 4.
Dane techniczne S-300PS
Zasięg: 75km,
Pułap: 25-25 000m,
Liczba kanałów celowniczych: 6.
Dane techniczne S-300PMU
Zasięg: 90km,
Pułap: 25-25 000m,
Liczba kanałów celowniczych: 6.
S-300W
S-300W to najbardziej odrębny model z rodziny S-300. Często uznawany jest za całkowicie niespokrewniony z pozostałymi systemami. Jego przeznaczeniem jest zwalczanie celów powietrznych takich jak samoloty czy pociski balistyczne na wysokich i niskich pułapach. Opracowany został dla wojsk lądowych ZSRR, stąd jego wyższe zdolności pod kątem zwalczania pocisków balistycznych.
Pociski 9M82, 9M83 przenoszone były na wyrzutniach umiejscowionych na podwoziu gąsienicowym co jest jedną z charakterystycznych cech S-300W.
Dane techniczne S-300W z pociskami 9M82
Zasięg: 13-100km,
Pułap: 100-30 000m,
Zasięg radaru: 250km,
Czas reakcji: 15s.
S-300F
Wersja „F” to morska odmiana systemu S-300. Montowana była w niewielkiej liczbie, głównie na krążownikach typu 1164 oraz prototypowo na krążowniku Kirow o napędzie jądrowym i krążowniku rakietowym Azow.
Pociski, na okrętach typu 1164 przechowywano w ośmiu ośmiopociskowych wyrzutniach rotacyjnych. W kodzie NATO S-300F otrzymał pseudonim SA-N-6 Grumble.
Dane techniczne S-300F z pociskami 5V55RM
Zasięg: 7-90km,
Pułap: 25-25 000m,
Zasięg radaru: 300km,
Maksymalna prędkość celu: Mach 4.
Składniki systemu ziemia-powietrze S-300
Skład systemu S-300 to szereg pojazdów wyposażonych w najróżniejsze środki bojowe lub pomocnicze. Należą do nich wyrzutnie, radary, pojazdy dowodzenia czy wozy amunicyjne.
Typowa bateria systemu S-300 składa się z dwóch części: stanowiska detekcji oraz oznaczania celów i kompleksu wyrzutni. Sekcja detekcji składa się z radarów: dookólnego oraz sektorowego, które połączone są z pojazdem dowódczym baterii. Poprzez pojazd dowódczy informacje przesyłane są do kompleksu wyrzutni wyposażonego w wielokanałowy radar sterowania pociskami oraz kilka pojazdów-wyrzutni wraz z wozami amunicyjno-załadowczymi.
Użycie bojowe S-300
System S-300 od pierwszego przyjęcia na uzbrojenie w 1978 roku używany był w wielu konfliktach zbrojnych na całym świecie.
Od 2018 roku S-300 znajduje się na wyposażeniu wojsk syryjskich, od tego czasu był wielokrotnie krytykowany za słabą skuteczność w ochronie syryjskich lotnisk czy też niezdolność do zestrzelenia samolotu F-16 mimo użycia 16 rakiet.
Podczas konfliktu w Górnym Karabachu w 2020 roku armeński S-300 miał zestrzelić trzy azerskie drony. W tym samym konflikcie miało także dojść do uszkodzenia radarów armeńskiej baterii S-300 przez drony Bayraktar TB-2 armii Azerbejdżanu.
Aktualnie najszersze wykorzystanie systemów S-300 ma miejsce podczas konfliktu na Ukrainie. W 2022 roku armia ukraińska dysponowała około setką baterii S-300 różnych wersji. Baterie te stanowią trzon ukraińskiej obrony przeciwlotniczej dalekiego i średniego zasięgu. Rosjanie natomiast wykorzystują pociski do S-300 w roli rakiet ziemia-ziemia o niskiej precyzji. Są one stosowane głównie do ostrzału miast mającego na celu osłabienie oporu ukraińskiego społeczeństwa.
S-300 jest także pierwszym pociskiem przeciwlotniczym, który zestrzelił pocisk balistyczny Scud.
Zobacz również: Gepard – działo przeciwlotnicze (Flakpanzer)