Większość z nas zapewne pamięta dawne kryształy z PRL-u, które były wyjątkowo ciężkie, solidne i na swój sposób dekoracyjne. To właśnie do ich produkcji stosowano specjalne szkło ołowiowe, które nadawało im specjalne właściwości.
Czym jest szkło ołowiowe?
Szkło ołowiowe, kryształowe (ang. lead glass) to jedna z odmian szkła, która stosowana jest do wyrobu naczyń i przedmiotów dekoracyjnych. Cechą szczególną tego szkła jest to, że zawiera pewną ilość tlenków ołowiu (tlenków ołowiu(II) lub tetratlenków triołowiu).
Według przyjętych norm, szkło ołowiowe zawiera min. 18% tlenku ołowiu w swojej objętości. Natomiast skrajne wartości mogą wynosić nawet 80%.
Wysoka zawartość jonów modyfikujących Pb2+ przyczynia się do szczególnych cech i właściwości kryształów, co pozwala w łatwy sposób odróżnić je od wyrobów kryształo-podobnych (podróbek).
Ciekawostka: Nazewnictwo szkła kryształowego jest w tym przypadku mylące, gdyż szkło ołowiowe samo w sobie pod kątem chemicznym nie posiada struktury krystalicznej (jest w rzeczywistości amorficznym ciałem stałym).
Właściwości szkła ołowiowego
Ołów zastosowany do produkcji szkła kryształowego, w znaczący sposób zmienia jest pierwotne właściwości. Oto czym wyróżniają się znane nam wyroby kryształowe:
-
- Wysoki współczynnik załamania światła – na poziomie od 1,65 do 1,8. To powoduje, że oryginalne kryształy wydobywały charakterystyczny blask pod ostrym światłem.
- Wysoka dyspersja (zdolność do rozszczepiania światła) – ozdoby z kryształu potrafią silnie rozszczepiać światło i w przypadku głębokich szlifów, nietrudno dostrzec efekt tworzenia tęczy.
- Większa rezystancja elektryczna (przewodność skrośna).
- Większa absorpcja promieniowania krótkofalowego (w tym rentgenowskiego).
- Większa gęstość – od 3,5 do nawet 6 g/cm³.
- Większa przepuszczalność światła ultrafioletowego (UV).
- Mniejsza twardość i odporność na działanie kwasów.
Jak produkuje się szkło ołowiowe?
Do produkcji szkła kryształowego wykorzystuje się:
- krzemionki z piasku,
- minię ołowiową
- saletrę potasową,
- arszenik,
- potaż (zanieczyszczony węglan potasu).
Warto zauważyć, że szkło ołowiowe dobrze poddaje się formowaniu na etapie produkcji. Ponadto zawartość ołowiu wpływa na jego lepkość i klarowność, jednocześnie wywołując efekt „zadymienia” szkła, które staje się ciemniejsze.
Czy szkło ołowiowe jest bezpieczne dla zdrowia?
Badania przeprowadzone w 1992 i 1996 roku potwierdziły migrację cząsteczek ołowiu do płynów przechowywanych w pojemnikach wykonanych ze szkła ołowiowego. Zawartość ołowiu w cieczy wzrastała wraz z czasem przechowywania i była większa w przypadku cieczy o większej kwasowości.
Przykładowo w przypadku wina portowego, po dwóch dniach przechowywania w pojemniku kryształowym, zawartość ołowiu w cieczy była równa 89 µg/l. Po 4 miesiącach przechowywania zawartość ołowiu oscylowała w granicach 2,000 – 5,000 µg/l. W przypadku brandy po 4-letnim okresie przechowywania w kryształowym naczyniu, zawartość ołowiu oszacowano na 20,000 µg/l.
Wśród naukowców panuje pogląd, że częste spożywanie wina i whisky z naczyń kryształowych w Europie i Ameryce, przyczyniło się do wzrostu zachorowań na artretyzm. Oczywiście współczynnik zachorowań był zauważalnie wyższy w przypadku osób z klasy wyższej, która to mogła pozwolić sobie na ten kryształowy luksus.
źródła: