Strychnina to organiczny związek chemiczny, który wykorzystywany był niegdyś jako trucizna na szczury oraz w formie pestycydu. Jest silnie toksyczna dla ludzi i zwierząt. W dzisiejszym artykule przedstawimy właściwości oraz zastosowanie strychniny.
Definicja
Strychnina to silnie toksyczny, bezbarwny, gorzki, krystaliczny alkaloid używany jako pestycyd, szczególnie do zwalczania małych kręgowców, takich jak ptaki i gryzonie. Strychnina, gdy jest wdychana, połknięta lub wchłonięta przez oczy lub usta, powoduje zatrucie, które objawia się skurczami mięśni i ostatecznie prowadzi do śmierci przez uduszenie.
Chociaż obecnie nie jest już stosowana w medycynie, historycznie była używana w małych dawkach do wzmocnienia skurczów mięśni, jako środek stymulujący serce i jelita oraz jako środek dopingujący. Występuje w roślinie o nazwie kulczyba wronie oko (łac. Strychnos nux-vomica L.), którą można spotkać w Afryce, Azji oraz Ameryce Południowej.

Właściwości
Wzór chemiczny strychniny to C21H22N2O2.
Działanie lecznicze:
- Zwiększanie wydzielania soków trawiennych – może wspomagać proces trawienia poprzez stymulację wydzielania soków trawiennych;
- Zwiększanie apetytu;
- Zapobieganie atonii jelit – pomaga w utrzymaniu prawidłowego napięcia mięśni jelitowych.
Działanie toksyczne:
- W małych dawkach strychnina wykazuje właściwości pobudzające układ nerwowy. Może podnosić ciśnienie tętnicze, przyspieszać czynność serca i zwiększać napięcie mięśni.
- Przy maksymalnej dopuszczalnej dawce (10-15 mg) u wielu osób występują problemy z poruszaniem oraz przykurcze mięśni.
- W przypadku dawki powyżej 30 mg dochodzi do problemów z przełykaniem śliny, drżenia mięśni oraz braku możliwości oddychania. Napady trwają około minuty i mogą prowadzić do zgonu.
Przeciwwskazania:
Leki zawierające strychninę nie powinny być używane przez osoby z problemami układu oddechowego oraz chorobami serca. Stosowanie w ciąży oraz okresie laktacji jest surowo zabronione. Również zabronione jest stosowanie u dzieci do 2 roku życia.
Zobacz również: Izocyjanian metylu (MIC) – śmiertelna trucizna, która nie lubi wody!
Leczenie po zatruciu strychniną
Warto podkreślić, że strychnina jest silną trucizną, a w przypadku zatrucia pomoc medyczna powinna być udzielona natychmiast. Leczenie jest podobne do leczenia zatrucia rtęcią, a płukanie żołądka jest najskuteczniejszym zabiegiem w takiej sytuacji. Niestety nie jest obecnie znane żadne antidotum na działanie tej substancji.
Zatrucie strychniną wymaga kontroli skurczów mięśni, intubacji w przypadku utraty kontroli nad drożnością dróg oddechowych, usunięcia toksyny (odkażania), nawadniania dożylnego oraz potencjalnych działań chłodzących w kontekście hipertermii, a także hemodializy w przypadku niewydolności nerek (strychnina nie jest usuwana przez hemodializę).
Współcześnie zatrucie strychniną wynika głównie z zastosowania ziół oraz środków deratyzacyjnych zawierających strychninę. Leczenie powinno być dostosowane do historii pacjenta i wykluczenia innych przyczyn. Jeśli zatruta osoba jest w stanie przetrwać od 6 do 12 godzin po początkowej dawce, wtedy rokowania są raczej dobre. Pacjent powinien przebywać w cichym i zaciemnionym pomieszczeniu, ponieważ nadmierne manipulacje i głośne dźwięki mogą wywołać drgawki. Ze względu na towarzyszący zatruciu ogromny ból, należy podać odpowiednie środki przeciwbólowe.
Leczenie zatrucia strychniną obejmuje doustne podawanie aktywowanego węgla*, który adsorbuje strychninę w przewodzie pokarmowym. Niewchłonięta strychnina jest usuwana z żołądka poprzez płukanie żołądka, przy użyciu kwasu taninowego lub roztworów nadmanganianu potasu w celu utlenienia strychniny.
Uwaga! Aktywowany węgiel może być korzystny, ale jego skuteczność nie jest potwierdzona i powinien być unikany u pacjentów z nietrwałym drożnym układem oddechowym lub zaburzeniami świadomości.
* – Aktywowany węgiel to substancja, która może wiązać się z pewnymi toksynami w przewodzie pokarmowym i zapobiegać ich wchłanianiu do krwiobiegu. W przypadku zatrucia strychniną może być pomocny, jeśli zostanie podany wkrótce po spożyciu, ale jego skuteczność nie jest gwarantowana.