Papierosy to jedna z najpopularniejszych używek na świecie. Mają bogatą historię, tradycję, generują olbrzymie obroty finansowe i niestety każdego roku przyczyniają się do śmierci setek tysięcy osób. W skład papierosów wchodzi ponad 4 tysiące różnych związków chemicznych – w tym silnie trujących i rakotwórczych. Równie popularne zupki chińskie, które również są skarbnicą szeregu wielu konserwantów i dodatków, wypadają na tle papierosów nadzwyczaj dobrze.
Mimo tego branża tytoniowa nie narzeka na brak klientów. Po papierosy sięgają nawet kobiety w ciąży oraz niepełnoletnia młodzież. Co właściwie sprawia, że chęć sięgnięcia po papierosa przyćmiewa zdrowy rozsądek i dbanie o własne zdrowie? Czy są jakieś zalety i korzyści z palenia papierosów? Czy papierosy szkodzą zdrowiu? Zebraliśmy wszelkie informacje na ten temat.
Skąd się wzięły papierosy? Poznaj ich historię
Czy wiesz, że papierosowa tradycja sięga starodawnych plemion? Palenie tytoniu stanowiło swego rodzaju rytuał wśród pierwotnego ludu już 5 tysięcy lat przed naszą erą. To szmat czasu. Palenie związane było z obrzędami religijnymi. Szamani odprawiali regularne rytuały, a palenie uznawane było za rodzaj medium, które ułatwiało kontakt z duchami. Tytoń palono również aby przypieczętować zawartą umowę. Co ciekawe dostęp do tytoniu nie ograniczał się tylko dla dorosłych i zajmowały się tym również dzieci.
Doznania duchowe czy też uroczystości sakralne to nie jedyne powody dla których palono tytoń. Wykorzystywano go również w medycynie do uśmierzania bólu. Tytoń stosowano na takie schorzenia jak ból zębów czy przeziębienie. Pierwsze papierosy w obecnie znanej formie pojawiły się dopiero w XVIII wieku. Pierwsza fabryka papierosów powstała na Kubie w 1853 roku. Warto w tym miejscu wspomnieć o etymologii słowa „cygaro”. Wszelkie poszlaki wskazują na to, że słowo cygaro pochodzi z języka Majów i oznacza „sik’ar”, czyli w dosłownym tłumaczeniu „palenie tytoniu„.
Pierwsze cygaro przypominało grube zawiniątko, które składało się z liści tytoniu zawiniętych w palmowe lub kukurydziane liście. Tytoń pojawił się w Europie za sprawą Hiszpanów, który sprowadzili tę roślinę w XVI w. W obecnym czasie w Europie słynne było palenie ziół leczniczych czy też owoców. Wraz z importem tytoniu, mieszkańcy mogli poznać zupełnie nową używkę, które na dobre zakorzeniła się w naszej historii.
Co to jest tytoń?
Tytoń to produkt wytwarzany z liści tytoniu, powszechnie wykorzystywany jako pestycyd, lekarstwo bądź też używka. Tytoń może być palony w formie papierosa lub cygara, wdychany do nosa lub zażywany doustnie. Tytoń wykazuje działanie uzależniające z uwagi na wysoką zawartość nikotyny.
Liście tytoniu uprawia się w rejonach południowej Azji, Włoch, Grecji, Ameryki Południowej i Północnej oraz Afryki. Jest to roślina dosyć wymagająca, a do jej uprawy potrzebna jest stała temperatura od 18 do 25 stopni Celsjusza.
Co to jest nikotyna?
Nikotyna to organiczny związek chemiczny, który naturalnie znajduje się w liściach i korzeniach tytoniu szlachetnego. Nikotyna wykazuje silne działanie neurotoksyczne i wykorzystywana jest jako środek owadobójczy. Suchy tytoń zawiera od 1 do 2% nikotyny.
Nikotyna w niskich dawkach wykazuje działanie pobudzające i wzmaga wytwarzanie adrenaliny, co jest głównym powodem sięgania po papierosa. Skutkiem wdychania nikotyny jest szybce bicie serca, zmniejszone odczuwanie bólu oraz głodu.
Niestety związek ten niesie za sobą ogromne ryzyko. Przede wszystkim wykazuje działanie rakotwórcze i w większych dawkach blokuje metabolizm komórek nerwowych. Symptomami po krótkotrwałej chwili euforii i rozluźnienia są: uczucie zmęczenia, światłowstręt, wymioty oraz biegunka.
Nikotyna bardzo szybko przedostaje się do krwioobiegu i zaczyna działać w już zaledwie 7 sekund od zaciągnięcia się papierosem. Nikotyna w większości metabolizowana jest w wątrobie i przekształcana do kotyniny.
Skład papierosów: co zawiera dym papierosowy?
W dużym uproszczeniu można przyjąć, że papierosy składają się w głównej mierze z tytoniu, substancji smolistych oraz papierowej gilzy. Kompletny skład papierosów nie jest całkowicie znany, ale możemy wyodrębnić niemal blisko tysiąc różnych związków chemicznych, które znajdują się w tradycyjnych papierosach.
Sam dym tytoniowy zawiera ponad 4 tysiące różnych substancji – w tym aż 40 o działaniu rakotwórczym! Całkiem sporo, prawda? Poniższa lista przedstawia z czego składają się papierosy, a przynajmniej większość poznanych w nich substancji.
- Nikotyna – działa drażniąca na układ nerwowy, krwionośny i wykazuje silne działanie uzależniająco. Podwyższa ciśnienie krwi.
- Kadm – jest substancją bardzo toksyczną (wielokrotnie bardziej od arsenu). Działa niekorzystnie w szczególności na nerki i kanaliki nerkowe, może wywoływać groźne choroby kostne, takie jak osteoporoza oraz choroby układu krążenia np. anemię. Kadm osadza się w łożysku matek będących w ciąży i zaburza prawidłowy rozwój płodu. Kadm kumulowany jest w nerkach i wątrobie.
- Polon – jest najrzadszym pierwiastkiem występującym w naturze i należy do grupy metali ciężkich. Nie ma szczególnego zastosowania w przemyśle. Ostatnie badania wykazały jednak, że polon jest blisko 5 milionów razy bardziej trujący niż powszechnie znany cyjanowodór. Zyskał wręcz miano super trucizny.
- Benzopiren – składa się z węgla i wodoru. Silnie trujący związek chemiczny, które występuje nie tylko w papierosach, ale również np. grilowanym jedzeniu i produktach smażonych. Benzopiren działa drażniąco na drogi oddechowe, a na jego działanie są narażone w szczególności osoby starsze, kobiety ciężarne oraz małe dzieci. Należy do związków rakotwórczych.
- N-nitrozonornikotyna – działa drażniąco na gardło, przełyk i resztę układu oddechowego. Ma również działanie rakotwórcze.
- Estry kwasów tłuszczowych – wykorzystywane jako rozpuszczalniki. Działają kancerogennie.
- Chlorek winylu –wykorzystywany przy produkcji materiałów wykonanych z PCV. W większym stężeniu działa dusząco. Dłuższy kontakt może wywoływać choroby nowotworowe wątroby oraz alergie.
- Aceton – nie jest specjalnie szkodliwy dla ludzkiego zdrowia. Może jednak podrażniać drogi oddechowe. W wolnej postaci aceton jest silnie łatwopalny.
- Arsen – substancja silnie trująca i szkodliwa dla ludzkiego organizmu. Zakłóca prawidłowe działanie układu nerwowego i wykazuje działanie rakotwórcze. Wpływa również niekorzystnie na odporność organizmu. Arsen może również wywoływać choroby zapalne układu pokarmowego.
- Metanol – działa wyjątkowo niekorzystnie na układ nerwowy człowieka. W skrajnych przypadkach wywołuje choroby oczu (uszkadza siatkówkę).
- DDT (Dichlorodifenylotrichloroetan) – wykorzystywany jako środek owadobójczy. Wśród ludzi może wywoływać nadpobudliwość, bóle głowy, obrzęk płuc. Dłuższa ekspozycja na działanie DDT może wywoływać u kobiet raka piersi.
- Cyjanowodór – środek wykorzystywany do deratyzacji i dezynfekcji pomieszczeń. Powszechny w przemyśle metalurgicznym. Silnie trujący związek. Dawka śmiertelna dla przeciętnego człowieka to zaledwie ok. 60 mg. Cyjanowodór łatwo wchłania się do organizmu poprzez płuca. Zaburza transport tlenu do komórek.
- Formaldehyd – substancja ta działa skrajnie niekorzystnie na wątrobę, płuca, układ rozrodczy, nerwowy i odpornościowy.
- Butan – stosowany do wyrobu benzyny syntetycznej, stanowi źródło ognia w zapalniczkach. Jest składnikiem gazu samochodowego LPG.
- Tlenek węgla (czad) – wiąże się z hemoglobiną nawet 300 razy lepiej niż czysty tlen. Blokuje przez to transport tego cennego składnika i zaburza oddychanie komórkowe. Śmierć następuje w wyniku niedotlenienia tkanek.
- Amoniak – działa drażniąco na śluzówki oczu i dróg oddechowych. Wywołuje duszności oraz skurcze gardła.
- Naftyloamina – substancja ta charakteryzuje się specyficznym zapachem. Ma działanie rakotwórcze i jest powszechnie wykorzystywana w przemyśle drukarskim.
- Piren – środek ten nie jest silnie trujący, ale wysoce kancerogenny. Atakuje w szczególności wątrobę oraz naerki.
- Dimetylonitrozoamina – związek wykorzystywany w przemyśle chemicznym.
- Naftalen – wykorzystywany do produkcji środków owadobójczych, rozpuszczalników czy też materiałów wybuchowych.
- Toluidyna – wykorzystywana w formie rozpuszczalnika, silnie trująca.
- Uretan – należy do związków organicznych, ma działanie rakotwórcze.
- Dibenzoakrydyna – związek wykorzystywany do produkcji barwników. Jest to kolejny silnie rakotwórczy element.
- Aldehyd octowy – o wiele bardziej szkodliwy związek od etanolu czy też kwasu octowego.
- Beryl – związki tej substancji są silnie trujące. Dłuższa ekspozycja na ich działanie wywołuje chorobę zwaną berylozą.
- Tlenek etylenu – stosowany jest do dezynfekcji sprzętu medycznego. Ma działanie bakterio- i grzybobójcze. Środek ten wykorzystywany jest m.in. do produkcji środków piorących.
- Furan – stosowany do produkcji kwasów, ma działanie silnie toksyczne. Wykorzystywany w przemyśle chemicznym. Furan bardzo łatwo przedostaje się do płodu przez krew pępowinową. Działa destrukcyjnie na komórki w organizmie.
- Hydrazyna – wykazuje działanie rakotwórcze. Jest to substancja żrąca i silnie trująca.
- Izopren – wykorzystywany do produkcji kauczuku.
- Ołów – działa szczególnie drażniąco na układ nerwowy. Wywołuje groźną chorobę zwaną ołowicą. Pierwiastek dosyć mocno uszkadza również nerki oraz mózg.
- 2-naftyloamina – działa toksycznie na drogi oddechowe i wykazuje silne działanie rakotwórcze.
- Nitrometan – wykorzystywany do produkcji paliw rakietowych.
To nadal nie wszystko! Szkodliwych związków chemicznych jest dużo więcej. To powinno dać do myślenia jak wiele „śmieci” trafia do płuc palacz i osób znajdujących się w pobliżu. Szkodliwe substancje wchłaniane są nie tylko przez płuca, ale również za pomocą śliny, która trafia przez przełyk do żołądka.
To sprawia, że związki zawarte w dymie papierosowym rozprowadzane są po całym organizmie. Skoro już o tym mowa, to sprawdźmy, czy również osoby postronne mogą być narażone na dramatyczne w skutkach działanie dymu tytoniowego. Są oni tzw. palaczami biernymi.
Bierne palenie papierosów – czym jest?
O szkodliwości tzw. biernego palenia mówi się bardzo często. Co to jest bierne palenie? To nic innego niż wdychanie dymu tytoniowego, który znajduje się w wolnym środowisku. Mówiąc inaczej bierne palenie to towarzyszenie osobie palącej i wdychanie unoszącego się w powietrzu dymu.
Badania potwierdziły, że bierne wdychanie dymu tytoniowego może prowadzić do poważnych schorzeń. Każdego roku w Polsce na powikłania spowodowane biernym paleniem umiera blisko tysiąc osób. W Stanach Zjednoczonych jest to aż ponad 50 tysięcy.
Długotrwałe bierne palenie papierosów powoduje takie same choroby, co palenie bezpośrednie. Osoby narażone na ciągły kontakt z dymem tytoniowym mogą zachorować na: raka płuc, zapalenie oskrzeli czy też astmę. Ponadto bez względu na czas ekspozycji na dym tytoniowy, u biernych palaczy wzrasta ryzyko zachorowania na choroby układu krwionośnego, infekcje ucha i płuc.
Palenie papierosów to również ogromne ryzyko zdrowotne dla kobiet w ciąży. Spora ilość substancji szkodliwych i rakotwórczych z łatwością przedostaje się przez łożysko i krew pępowinową do nienarodzonego jeszcze dziecka.
Substancje smoliste – co to takiego?
Na etykietach opakować papierosów możemy niejednokrotnie przeczytać o zawartości substancji smolistych. Czym one w zasadzie są? Substancje smoliste to mieszanina wysoce niebezpiecznych substancji – w tym cyjanowodoru, niklu, polonu, DDT oraz amoniaku. Ma konsystencję brązowej mazi, która w dotyku wydaje się nieco klejąca. Substancje te odkładają się w płucach palacza, które z biegiem czasu skutecznie je zaklejają i obniżają wydajność.
Co o polskich palaczach mówią statystyki?
Według oficjalnych danych CBOS na rok 2019, papierosy tradycyjne pali 26% dorosłych polaków, z czego 21% pali regularnie a 5% okazjonalnie. Kto jednak częściej sięga po papierosa: mężczyźni czy kobiety? Z badań wynika, że w tym niechlubnym zajęciu przodują mężczyźni.
Po papierosa sięga 1/3 z dorosłych facetów. W przypadku kobiet jest to 1/5 wszystkich pań. Najczęściej palą osoby z wykształceniem podstawowym i zawodowym. Przekłada się to na ogólne statystyki w odniesieniu do zamożności polaków. Zdecydowanie częściej palą osoby osiągające niskie dochody per capita.
Jak wyglądają statystyki globalne? Można podsumować to jednym zdaniem: czynne lub bierne palenie papierosów każdego roku zabija blisko 7 milionów osób na całym świecie.
Palenie papierosów w ciąży
Nie trzeba chyba przeprowadzać skomplikowanych wywodów o tym, że palenie papierosów w ciąży bardzo mocno szkodzi dziecku. Dotyczy to nie tylko okresu ciążowego, ale również czasu laktacji. Jak palenie papierosów wpływa na nienarodzone dziecko?
Dym tytoniowy sprawia, że dziecko w łonie matki jest niedotlenione i niedożywione. Noworodki matek regularnie palących w trakcie ciąży, bardzo często osiągają niższą wagę – nawet o 300 g mniej! Wzrasta również ryzyko wystąpienia tzw. śmierci łóżeczkowej.
Miejmy na uwadze, że większość substancji zawartych w dymie papierosowym (a jest ich łącznie blisko 4 tysiące) bardzo łatwo przenika do płodu. Palenie jeszcze szczególnie szkodliwe w 2 ostatnich miesiącach ciąży.
Palenie tytoniu w okresie karmienia piersią
Ciąża to jedyny okres, w którym warto zrezygnować z przysłowiowego „dymka„. Substancje zawarte w dymie papierosowym przenikają do mleka karmiącej matki i są spożywane przez dziecko. Co to oznacza? Chociażby to, że maluszek jest nadpobudliwy, często miewa kolki, nie śpi i może być narażony na wszelkiego rodzaju alergie.
Skutki palenia papierosów
Palenie tradycyjnych papierosów może być przyczyną takich schorzeń i dolegliwości jak:
- Rozedma płuc
- Astma oskrzelowa
- Przewlekłe zapalenie oskrzeli
- Obniżenie zawartości dobrego cholesterolu
- Paradontoza, choroby jamy ustnej i próchnica
- Choroby serca
- Choroby naczyń krwionośnych np. zakrzepica żył
- Wzrost ciśnienia krwi
- Powstawanie wrzodów
- Żółte zęby
- Choroby oczu
- Tętniak aorty
- Obniżona płodność i zaburzenia erekcji
- Bóle głowy i liczne migreny
- Liczne nowotwory
- Wady płodu u kobiet ciężarnych
- Gruźlica
- Osteoporoza
Jak palić papierosy?
Jeżeli jesteś zdecydowany i pomimo przeczytania dzisiejszego artykułu odczuwasz ogromną chęć rozpoczęcia przygody z papierosami (czego stanowczo nie zalecamy!), dowiedz się, jak to zrobić.
Najpierw zwróćmy uwagę na to, że papieros składa się z dwóch części: gilzy wypełnionej materiałem odurzającym, która stanowi ok. 80% łącznej długości papierosa oraz filtra, którego zadaniem jest zatrzymanie wszelkich drobinek stałych w momencie spalania. Palenie papierosa rozpoczynamy od jego włożenia w usta, stroną z filtrem. Następnie przystępujemy do zapalenia jego drugiego końca, jednocześnie zasysając z niego powietrze poprzez wytworzenie podciśnienia za pomocą języka lub płuc. To pozwoli lepiej rozpalić się tytoniowi i utrzymać proces spalania.
Drugi krok to zaciągnięcie się dymem papierosowym, czyli wzięcie oddechu wraz ze znajdującym się dymem w ustach, który trafia bezpośrednio do płuc. Radzimy jednak, aby nie wstrzymywać oddechu na więcej niż kilka sekund. Pamiętajmy, że nikotyna bardzo łatwo przedostaje się do krwioobiegu. Można również palić bez zaciągania się, czyli nabrać dym nikotynowy w usta po czym zwyczajnie go wypuścić.
Co to jest kiep?
Kiep to zgaszona końcówka papierosa, składająca się z resztki niespalonego wkładu tytoniowego oraz filtra. Najczęściej o długości 3-5 cm. Z praktycznego punktu widzenia, im krótszy kiep, tym lepiej spożytkowany został cały papieros. Osoby doświadczone potrafią w całości wypalić całą zawartość tytoniu, pozostawiając do wyrzucenia sam filtr. Jest to ryzykowne działanie, ponieważ nietrudno wtedy o poparzenie.
Co zrobić z kiepem, czyli jak pozbyć się wypalonego papierosa? Przede wszystkim nie wyrzucajmy go byle gdzie, a tym bardziej nie zakopujmy w piasku! Wbrew pozorom filtr papierosy dosyć długo pozostaje w pierwotnej formie i jest odporny na działanie wszelkich warunków atmosferycznych. Po zakończonym paleniu, wyrzucamy kiepa do kosza na śmieci, jednak upewnijmy się najpierw, że został on w 100% zgaszony! Niedopałki papierosów stanowią częstą przyczynę wielu pożarów, a pamiętajmy, że temperatura spalania papierosa wynosi ok. 800 stopni Celsjusza!
Papierosowe filtry to poważne zagrożenie
To, co to w gruncie rzeczy powinno być dla nas korzystne, okazuje się zwykłym fałszem i marketingową propagandą. Dlaczego? Mowa oczywiście o filtrach, w które wyposażone są tradycyjne papierosy. Palacze w większości przekonani są, że obecność filtra skutecznie zatrzymuje część szkodliwych substancji, które mogą trafić do ich organizmu. Tymczasem rzeczywistość jest zgoła inna!
Producenci za pomocą wkładu filtracyjnego, całkiem sporo zaoszczędzają na tytoniu. Ponadto badania wykazały, że filtry w papierosach są zupełnie bezużyteczne! To jednak najmniejszy problem, ponieważ głównym zagrożeniem dla środowiska są tony owijek filtrów, które zalewają cały świat. Największy problem to plastikowy element filtra, który wykonany jest z octanu celulozy. Raz wyrzucony pozostaje z nami praktycznie na zawsze, ponieważ nie ulega on biodegradacji.
Dlaczego wycofano papierosy mentolowe?
Papierosy mentolowe czy też smakowe były cenione przez spory odsetek palaczy (ok. 40%). Cieszyły się ogromną popularnością, przede wszystkim z uwagi na delikatnie wyczuwalny posmak mięty. Zostały jednak wycofane z obrotu 20 maja 2020 roku, na mocy dyrektywy wydanej 6 lat wcześniej przez UE. Celem tego miało być ograniczenie dostępu do tego rodzaju tytoniu, który uwielbiany był przez młodzież oraz kobiety. Dlaczego zdecydowano się na taki krok?
Komisja Europejska orzekła, że niedopuszczalne jest stosowanie wszelkich dodatków smakowych do tytoniu, który powinien „pachnieć” wyłącznie tytoniem. Według rządzących, papierosy mentolowe przyciągają sporą rzeszę zwolenników, którzy szukają papierosów o przyjemnym smaku.
Ponadto papierosami smakowymi zaciągamy się mocniej, to dodatkowo obciąża nasz układ oddechowy i krwionośny. Komisja Europejska zwróciła również uwagę na skład tego rodzaju papierosów, który zawiera oprócz blisko 4 tysięcy różnorakich substancji, dodatkowo polepszacze smakowe i zapachowe (aromaty te są szkodliwe dla zdrowia w połączeniu z wysoką temperaturą spalania papierosa).
Powodów jest znacznie więcej, aczkolwiek ciężko doszukiwać się słuszności w tego typu działaniach. Jak pokazały badania przeprowadzone przez Forum Konsumentów, ponad 80% badanych palaczy uważa, że dyrektywa zakazująca sprzedaży papierosów mentolowych nie przyczyni się do spadku osób palących tytoń.
Najpopularniejsze marki papierosów
- Belweder
- Benson & Hedges
- Bentoel Group
- Biełomorkanał
- Black Devil
- Camel
- Davidoff
- Death
- Djarum
- Dunhill
- Gauloises
- Gudang Garam
- Jan III Sobieski
- Jin Ling
- Kent
- L&M
- Loeser & Wolff
- Lucky Strike
- Marlboro
- Mild Seven
- Morley
- Pall Mall
- Popularne
- Red&White
- Rothmans International
- Sampoerna
- Sobranie
- Spike (papierosy)
- Sunday’s Fantasy
- Viceroy
- Vogue
- West
- Winston