Posiadanie ważnej książeczki sanepidowskiej (od 2008 roku wyłącznie orzeczenia lekarskiego) jest obowiązkowe w wielu zawodach, takich jak kucharz czy pracownik spożywczej linii produkcyjnej. W dzisiejszym poradniku wyjaśnimy jak i gdzie wyrobić książeczkę sanepidowską, ile to kosztuje oraz jakie badania obejmuje.
Czym jest książeczka sanepidowska?
Książeczka sanepidowska, zwana także książeczką zdrowia lub książeczką sanitarno-epidemiologiczną, to dokument wydawany przez Sanepid, czyli Państwową Inspekcję Sanitarną.
Dokument ten służy do potwierdzania, że osoba spełnia wymagania sanitarno-epidemiologiczne oraz nie ma przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania określonych zawodów lub działalności, w których istnieje ryzyko zagrożenia zdrowia lub życia ludzkiego.
Książeczka sanepidowska jest wymagana np. dla pracowników gastronomii, w tym kucharzy i kelnerów, a także dla fryzjerów, kosmetyczek, tatuatorów czy pracowników medycznych. W niektórych przypadkach, takich jak praca w szpitalu czy laboratorium, książeczka sanepidowska jest obowiązkowa.
W książeczce sanepidowskiej wpisywane są wyniki badań lekarskich oraz informacje o szczepieniach. Książeczka sanepidowska jest ważna przez określony czas i musi być regularnie odnawiana, aby potwierdzać, że osoba nadal spełnia wymagania sanitarno-epidemiologiczne i nie ma przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania swojego zawodu lub działalności.
Co zmieniło się w 2008 roku?
Na mocy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w 2008 roku książeczka sanepidowska jako forma dokumentu straciła swoją ważność, a w jej miejsce przeprowadza się jedynie badania do celów sanitarno-epidemiologicznych, zakończone wydaniem orzeczenia lekarskiego.
Niemniej wspomniana ustawa nie precyzuje, jak ma wyglądać owe orzeczenie, w związku z czym niektóre placówki (np. przychodnie) nadal stosują tradycyjną formę książeczek.
Kto musi posiadać książeczkę sanepidowską?
Obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym podlegają osoby, które:
- mają kontakt z nieopakowaną żywnością;
- mają kontakt z pojemnikami na żywność;
- mają kontakt z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi;
- zajmują się produkcją lub przetwarzaniem leków doustnych;
- podczas swojej pracy mają stały i bezpośredni kontakt z innymi osobami (klientami), w tym z dziećmi do 6. roku życia;
- zajmują się myciem naczyń i pojemników przeznaczonych do przechowywania żywności.
Książeczka sanepidowska jest wymagana w wielu zawodach, w których istnieje ryzyko zagrożenia zdrowia lub życia ludzkiego. Przykłady takich zawodów to:
- Pracownicy gastronomii, w tym kucharze i kelnerzy (np. technik żywienia);
- Piekarze;
- Fryzjerzy i kosmetyczki;
- Tatuatorzy i piercingowcy;
- Pracownicy medyczni, w tym lekarze, pielęgniarki i ratownicy medyczni;
- Pracownicy przemysłu spożywczego, w tym mięsnego i mleczarskiego;
- Pracownicy ochrony zdrowia zwierząt;
- Pracownicy zakładów przetwarzania odpadów;
- Osoby pracujące w ośrodkach kolonijnych i wczasowych;
- Przedszkolanki.
Wymóg posiadania książeczki sanepidowskiej może być różny w zależności od kraju oraz wewnętrznych przepisów dotyczących danego zawodu. Dlatego zawsze warto sprawdzić, czy dany zawód wymaga posiadania książeczki sanepidowskiej oraz jakie są wymagania dotyczące jej posiadania i odnawiania.
Jak i gdzie wyrobić książeczkę sanepidowską?
Wyrobienie książeczki sanepidowskiej nie jest skomplikowane, aczkolwiek wymaga od petenta wizyty w kilku miejscach. Jak zatem wygląda procedura wyrabiania książeczki sanepidowskiej?
- Pobranie od pracodawcy skierowania na badania sanitarno-epidemiologiczne.
- Udanie się do najbliższej stacji sanitarno-epidemiologicznej.
- Oddanie materiału do badań (z trzech kolejnych dni).
- Oczekiwanie na wynik badań.
- Wizyta u lekarza medycyny pracy i uzyskanie orzeczenia sanitarno-epidemiologicznego.
Naturalnie lekarz medycyny może wystawić orzeczenie z wynikiem negatywnym, czyli czasowym lub trwałym przeciwwskazaniu do wykonywania pracy. Wtedy tez podjęcie czy też kontynuowanie pracy na danym stanowisku, będzię zabronione.
Jak wyglądają badania sanepidowskie?
Badania sanepidowskie, czyli badania do celów sanitarno-epidemiologicznych wymagają dostarczenia od petenta trzech próbek kału z trzech następujących po sobie dni. Próbki te należy dostarczyć w sterylnych i szczelnie zamkniętych pojemnikach, które można nabyć w dowolnej aptece (pojemniki te wydają również stacje sanitarno-epidemiologiczne po okazaniu skierowania).
Informacja: Do badania wystarczy jedynie śladowa ilość kału (nie ma potrzeby uzupełniania nim całej objętości pojemnika).
Ile jest ważna książeczka sanepidowska?
Orzeczenie lekarskie wydane przez lekarza medycyny pracy może być ważne bezterminowo albo na rok, 2 lub 3 lata. W przypadku zbliżającego się końca terminu ważności książeczki, wystarczy udać się z wynikami badań do lekarza medycyny pracy, który ponownie wystawi odpowiednie orzeczenie.
Jeżeli jednak książeczka sanepidowska została utracona, a uzyskanie jej duplikatu jest niemożliwe, wtedy należy przejść ponownie przez całą procedurę jej wyrobienia.
Uwaga! Książeczka sanepidowska jest dokumentem uznawanym jedynie na terenie Polski.
Ile kosztuje książeczka sanepidowska?
Łączny koszt wyrobienia książeczki sanepidowskiej to 150–200 zł. W tym zawiera się:
- Zakup pustej książeczki* (2–6 zł);
- Wykonanie badań sanitarno-epidemiologicznych (60–100 zł);
- Wizyta u lekarza medycyny pracy (50–100 zł);
* – Obecnie książeczki sanepidowskie praktycznie nie znajdują zastosowania jako dokument. Niemniej można takowe zamówić w sklepach internetowych.
Kto płaci za książeczkę sanepidowską?
Niestety prawo nie reguluje tego, kto ma pokryć koszty wyrobienia tzw. książeczki sanepidowskiej – czyli wykonania badań i uzyskania orzeczenia lekarskiego. Wszystko zależy od polityki firmy, w której kandydat ubiega się o zatrudnienie. Niektóre przedsiębiorstwa w całości pokrywają wszystkie koszty, a inne wymagają przedstawienia ważnego orzeczenia lekarskiego już na późniejszym etapie rekrutacji.
Czy można kupić fałszywą książeczkę sanepidowską?
Niekiedy na czarnym rynku można kupić podrobione orzeczenia lekarskie, za które trzeba zapłacić średnio 120 zł/szt. Niemniej jest to działanie w pełni nielegalne!
Uwaga! Posługiwanie się fałszywym orzeczeniem lekarskim jest przestępstwem z art. 270 Kodeksu karnego i grozi za to od 3 do 5 lat pozbawienia wolności.
Dlaczego wykonuje się badania sanitarno-epidemiologiczne?
Celem badań sanepidowskich jest wykrycie (lub też nie w przypadku testu negatywnego) bakterii z grupy Salmonella oraz Shigella, które mogą powodować bardzo poważne dolegliwości zdrowotne. Ponadto badania te wykluczają/potwierdzają obecność prątków gruźlicy lub innych czynników chorobotwórczych, których nosicielstwo wyklucza wykonywanie pracy na konkretnym stanowisku.
Czym są bakterie Salmonella?
Salmonella to rodzaj bakterii Gram-ujemnych należących do rodziny Enterobacteriaceae. Są to pałeczki o średnicy około 0,7 mikrometra i długości od 2 do 5 mikrometrów.
Bakterie Salmonella mogą wywoływać choroby zakaźne u ludzi i zwierząt. Są przenoszone drogą pokarmową, poprzez spożycie skażonej żywności, wody lub kontakt z zakażonymi zwierzętami. Najczęstszą chorobą wywoływaną przez Salmonellę jest salmonelloza, która charakteryzuje się objawami takimi jak biegunka, bóle brzucha, gorączka, nudności, wymioty i ogólne osłabienie organizmu.
Czym są bakterie Shigella?
Bakterie Shigella to rodzaj pałeczek Gram-ujemnych, które wywołują chorobę jelitową zwaną shigelozą (inaczej czerwonką bakteryjną lub dizenterią). Shigellose wywoływana przez Shigellę jest powszechna w krajach o niższych standardach sanitarnych i higienicznych, ale może wystąpić również w innych częściach świata.
Objawy zakażenia Shigellą zazwyczaj pojawiają się po 1-3 dniach od ekspozycji i mogą obejmować:
- Biegunkę, która często jest krwista
- Bóle brzucha i skurcze jelitowe
- Gorączkę i dreszcze
- Nudności i wymioty
- Częstomocz lub bolesne oddawanie moczu
W cięższych przypadkach zakażenie Shigellą może prowadzić do powikłań, takich jak odwodnienie, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, a nawet wstrząs septyczny. Choroba ta może być szczególnie niebezpieczna dla dzieci, osób starszych i osób z osłabionym układem odpornościowym.
Shigella rozprzestrzenia się drogą fekalno-oralną, co oznacza, że można się nią zarazić poprzez kontakt z kałem zakażonej osoby lub spożycie skażonej wody lub żywności, w tym mleka, jaj i mięsa.