Paliwa rakietowe są kluczowym składnikiem napędu rakiet kosmicznych i lotniczych. Paliwo rakietowe to substancja chemiczna używana do wytworzenia siły ciągu potrzebnej do poruszania się rakietą w przestrzeni kosmicznej lub atmosferze. Paliwo rakietowe może występować w postaci ciekłej lub stałej, a wybór zależy od specyfiki misji i wymagań technicznych.
Podział paliw rakietowych
Ze względu na stan skupienia:
- Ciekłe paliwo rakietowe;
- Stałe paliwo rakietowe.
Ze względu na liczbę składników:
- Jednoskładnikowe;
- Dwuskładnikowe;
- Wieloskładnikowe.
Jakie powinno być paliwo rakietowe?
Paliwo rakietowe powinno mieć szereg istotnych właściwości, które zapewniają jego efektywne i bezpieczne stosowanie. Oto kilka kluczowych cech, jakie powinno posiadać dobre paliwo rakietowe:
- Stabilność chemiczna: Paliwo rakietowe powinno być stabilne chemicznie, aby minimalizować ryzyko samozapłonu lub degradacji w czasie przechowywania. Stabilność chemiczna zapewnia, że paliwo zachowuje swoje właściwości przez długi okres czasu.
- Wysoka temperatura krzepnięcia: W przypadku paliw ciekłych, wysoka temperatura krzepnięcia jest ważna, aby paliwo pozostawało w formie ciekłej nawet w ekstremalnych warunkach niskich temperatur, które panują w wysokich partiach atmosfery.
- Kompatybilność: Paliwo rakietowe powinno być kompatybilne z innymi składnikami układu paliwowo-oksydacyjnego, takimi jak utleniacze. Musi być możliwe mieszanie i tworzenie stabilnej mieszaniny, która zapewni odpowiednią kontrolę spalania i efektywność układu.
- Wysoka wartość energetyczna: Efektywne paliwo rakietowe powinno charakteryzować się wysoką kalorycznością, co oznacza, że generuje dużą ilość ciągu w stosunku do masy paliwa. Wysoka wartość energetyczna pozwala na większą wydajność i efektywność misji kosmicznych.
- Łatwa dostępność: Praktyczne paliwo rakietowe powinno być łatwo dostępne w odpowiednich ilościach. Oznacza to, że jego składniki powinny być dostępne na rynku w odpowiednich ilościach lub mogą być wytwarzane w sposób ekonomiczny i efektywny.
Wszystkie te cechy są istotne dla skutecznego i bezpiecznego działania paliwa rakietowego. Optymalne paliwo rakietowe musi spełniać te wymagania, aby zapewnić odpowiednią wydajność i niezawodność w trakcie misji kosmicznych oraz minimalizować ryzyko awarii lub nieprawidłowego działania.
Właściwości popularnych paliw rakietowych
Z uwagi na odmienny skład chemiczny, różne rodzaje paliw rakietowych cechują się odmiennymi właściwościami, a dodatkowo podczas spalania przyjmują inną barwę. Tym samym podczas startu rakiety można z dużym prawdopodobieństwem rozpoznać rodzaj zastosowanego w nim paliwa, aczkolwiek barwa płomienia może się nieznacznie różnić w zależności od warunków spalania i obecności innych substancji w mieszaninie paliwowo-oksydacyjnej..
1,1-Dimetylohydrazyna (UDMH)
1,1-Dimetylohydrazyna (UDMH) jest organicznym związkiem chemicznym o wzorze C2H8N2. Jest bezbarwną lub żółtawą cieczą o charakterystycznym, nieprzyjemnym zapachu (przypominającym amoniak). UDMH jest jednym z popularniejszych paliw rakietowych wykorzystywanych w silnikach rakietowych na ciekłe paliwo.
UDMH jest często używane w połączeniu z innym utleniaczem, takim jak N2O4, w celu uzyskania kompletnego układu paliwowo-oksydacyjnego. Temperatura krzepnięcia UDMH wynosi −57,15 °C.
- Zastosowanie: w silnikach głównych i pomocniczych, zarówno w rakietach nośnych, jak i w sondach kosmicznych.
- Kolor spalania: bezbarwny lub lekko fioletowy.
Nafta, RP1
Nafta RP-1 znana również jako Rocket Propellant-1, to rafinowany gatunek kerosenu stosowany jako paliwo rakietowe w silnikach na paliwo ciekłe. Nafta RP-1 znajduje zastosowanie w silnikach rakietowych, zarówno jako paliwo główne, jak i w silnikach pomocniczych.
Jest szeroko stosowana w rakietach nośnych, takich jak Falcon 9 SpaceX, Atlas V czy Delta IV. Nafta RP-1 jest również używana w wielu misjach kosmicznych, zarówno załogowych, jak i bezzałogowych, dostarczając potrzebny ciąg do wyniesienia statków kosmicznych na orbitę.
- Zastosowanie: w silnikach głównych i pomocniczych, zarówno w rakietach nośnych, jak i w sondach kosmicznych.
- Kolor spalania: żółty, pomarańczowy.
Ciekły wodór
Ciekły wodór (LH2) jest popularnym paliwem rakietowym ze względu na szereg korzyści i właściwości, które ma do zaoferowania. Przede wszystkim ma jedną z najwyższych wartości energetycznych spośród wszystkich paliw rakietowych. Spalanie ciekłego wodoru z ciekłym tlenem (LOX) generuje bardzo wysoki impuls właściwy, co oznacza, że uzyskuje się duży ciąg w stosunku do masy paliwa.
Ponadto spalanie ciekłego wodoru jest bardzo czystym procesem, ponieważ głównym produktem reakcji jest para wodna (stąd podczas startu rakiety pojawia się tak dużo białego dymu). Jest to korzystne z punktu widzenia środowiska naturalnego i minimalizowania emisji szkodliwych substancji do atmosfery.
Ciekły wodór ma bardzo niską gęstość, co oznacza, że mała ilość paliwa zajmuje dużą objętość. To jest istotne dla konstrukcji rakiet, ponieważ redukuje masę całkowitą, a tym samym zwiększa możliwość wyniesienia większego ładunku na orbitę. Ciekły wodór spala się w bardzo wysokiej temperaturze, co przyczynia się do większej efektywności spalania i wygenerowania większej ilości energii.
Temperatura topnienia ciekłego wodoru to −259.14 °C. Ciekły wodór w obecności tlenu spala się jasnoniebieskim płomieniem.
Utleniacze
Z uwagi na fakt, że w wysokich partiach atmosfery brakuje czynnika wspomagającego proces spalania (np. tlenu), w paliwach rakietowych wykorzystuje się różne utleniacze, takie jak ciekły tlen, tetratlenek diazotu, nadtlenek wodoru 98% czy dymiący kwas azotowy. Co istotne, rodzaj zastosowanie utleniacza wpływa również na barwę płomienia.
Popularne rakiety kosmiczne
Oto kilka przykładów popularnych rakiet kosmicznych oraz rodzajów paliw rakietowych używanych do wynoszenia statków na orbitę:
- Falcon 9 (SpaceX): Falcon 9 to rakietowy system transportowy, który jest wykorzystywany do wynoszenia różnych ładunków na orbitę, w tym satelitów komunikacyjnych, misji zaopatrzeniowych do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) oraz misji eksploracyjnych. Falcon 9 jest napędzany przez silniki na ciekłe paliwo, w tym naftę RP-1 jako paliwo i ciekły tlen jako utleniacz.
- Atlas V (United Launch Alliance): Atlas V jest wykorzystywany do różnych misji, w tym do wynoszenia satelitów wojskowych, naukowych i komercyjnych. Silniki pierwszego stopnia Atlas V są zasilane ciekłym tlenem (LOX) jako utleniaczem i naftą RP-1 jako paliwem.
- Delta IV Heavy (United Launch Alliance): Delta IV Heavy to potężna rakieta nośna, która jest używana do wynoszenia ciężkich ładunków na orbitę, w tym satelitów szpiegowskich i misji naukowych. Silniki pierwszego stopnia Delta IV Heavy są zasilane ciekłym tlenem (LOX) i ciekłym wodorem (LH2).
- Ariane 5 (Arianespace): Ariane 5 to europejska rakieta nośna, która jest używana do wynoszenia różnych ładunków, w tym satelitów telekomunikacyjnych i misji naukowych. Ariane 5 jest napędzana przez silniki na ciekłe paliwo, w tym ciekły tlen (LOX) i ciekłą wodoru (LH2).
- Soyuz (Roscosmos): Rakieta Soyuz jest używana przez Roskosmos do wynoszenia załogowych i bezzałogowych misji kosmicznych, w tym do transportu astronautów na Międzynarodową Stację Kosmiczną. Silniki pierwszego stopnia rakiety Soyuz wykorzystują ciekły tlen (LOX) i RP-1 jako paliwo.
Sprawdź również:
- Jakie właściwości ma benzyna?
- Czym jest AvGas?
- Ile pali samolot pasażerski?