Nafta to wysoce łatwopalna ciecz, który niegdyś stosowana była w popularnych lampach naftowych. Te obok lamp gazowych, stanowiły główne źródło światła w gospodarstwach domowych. Jakie zastosowanie ma nafta (kerozyna), jakie są jej właściwości i sposób wytwarzania? Sprawdzimy to w dzisiejszym artykule.
Nafta (kerozyna) – informacje ogólne
Nafta (inaczej kerozyna, ang. kerosene) to ciekła frakcja ropy naftowej, mieszanina różnych węglowodorów, w których liczba atomów węgla najczęściej oscyluje w granicach 9–16. Jako pierwszy wyekstrahował ją polski farmaceuta Ignacy Łukasiewicz. Nafta lotnicza wykorzystywana jest jako paliwo do silników samolotowych, urządzeń grzewczych czy dawniej stosowana w lampach naftowych.
Właściwości fizyczno-chemiczne
| Stan skupienia | Ciecz |
| Kolor | Lekko żółtawy |
| Zapach | Ostry, dość charakterystyczny |
| Temperatura wrzenia | 170–250 °C |
| Gęstość | 0,78–0,81 g/cm³ |
| Rozpuszczalność w wodzie | Nie rozpuszczalna |
| Wydajność energetyczna | 43,1–46,2 MJ/kg |
| Temperatura zapłonu | 37–65 °C |
| Temperatura samozapłonu | 220 °C |
| Temperatura zamarzania | od −40 do −47 °C |
Organizacja ASTM International wyróżnia dwa stopnie czystości nafty:
- 1-K – poniżej 0,04% zawartości siarki (objętościowo);
- 2-K – zawartość siarki 0,3% (objętościowo).
Nafta 1-K charakteryzuje się czystszym spalaniem, podczas którego wydziela się mniej substancji toksycznych. Nafta 1-K zalecana jest do stosowania wewnątrz pomieszczeń, np. w piecach lub lampach.
Produkcja (wytwarzanie)
Naftę pozyskuję się w procesie rektyfikacji (destylacji frakcyjnej) ropy naftowej w rafineriach. Kondensuje się w wyższej temperaturze niż olej napędowy, ale niższej niż benzyna. W 2021 roku produkcja nafty w rafineriach na terenie USA sięgnęła 8,5% łącznego przetwórstwa ropy naftowej, z czego zdecydowana większość bo aż 8,4% stanowiła nafta lotnicza.
Zastosowanie
Nafta znalazła bardzo szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach życia. Wykorzystywana jest m.in. jako źródło światła i ciepła, jako paliwo lotnicze, w przemyśle chemicznym i ogólnym, a także w pokazach rozrywkowych (np. przez tzw. połykaczy ognia).
Do ogrzewania i oświetlenia
Nafta nadal znajduje zastosowanie jako paliwo do lamp naftowych, rozpowszechnionych na terenie Wielkiej Brytanii i Irlandii, a także do zasilania latarni ulicznych w krajach rozwijających się. Nafta skutecznie zastąpiła dotychczas stosowany olej wielorybi. Co ciekawe, paliwo to dobrze sprawdza się w przenośnych piecykach turystycznych, a także piecach kuchennych, które użytkowane są przez ludność krajów słabo rozwiniętych.
Z nafty powszechnie korzysta się na terenie Japonii oraz Chile. Tam wykorzystywana jest do ogrzewania mieszkań. W krajach tych naftę można bez problemu kupić na niemal wszystkich stacjach benzynowych. Z kolei w Wielkiej Brytanii ogrzewanie naftowe wykorzystywane jest często na terenach niepodłączonych do sieci gazowniczej. Z lamp naftowych bardzo chętnie korzystają amisze (chrześcijańska wspólnota protestancka), którzy nie tolerują nowoczesnej elektryczności i stawiają na bardziej tradycyjne sposoby oświetlania domostw.
Jako paliwo silnikowe
Już na początku XX wieku, nafta wykorzystywana była do zasilania silników spalinowych w traktorach, a także w silnikach typu Hit 'N’ Miss. Trzeba jednak dopowiedzieć, że silniki napędzane naftą działały na podobnej zasadzie co nowoczesne silniki na LPG. Na etapie rozruchu i rozgrzewania silnik pracował na benzynie, a dopiero później po osiągnięciu temperatury roboczej, zużywał naftę.
W okresie wojennym również większość samochodów w Europie była przystosowana do spalania nafty. Niestety wiązało się to z pewnymi modyfikacjami silników, które stawały się słabsze i mniej wydaje. Ciekawostką może być fakt, że podczas kryzysu paliwowego w latach 1970, marka Saab-Valmet wypuściła na rynek seryjny model samochodu Saab 99 Petro, który oprócz benzyny mógł pracować na nafcie lub terpentynie.
Obecnie naftę stosuje się powszechnie w przemyśle lotniczym, jako naftę lotniczą do zasilania silników samolotowych. W użyciu są dwa typy nafty lotniczej: Jet A oraz Jet A-1. O ile posiadają one zbliżoną temperaturę zapłonu i samozapłonu, tak różnią się temperaturą zamarzania, gęstością i wydajnością energetyczną. Odrębnym typem nafty lotniczej jest Jet B, który wykorzystywany jest wyłącznie w skrajnie niskich temperaturach (temperatura zamarzania sięga nawet −60 °C).
Wpływ na zdrowie
Światowa Organizacja Zdrowia uznała naftę za produkt niebezpieczny dla środowiska i zarekomendowała zaprzestanie jej stosowania w gospodarstwach domowych. Dym pochodzący ze spalania nafty zawiera dużą ilość szkodliwych pyłów, które mogą podczas dłuższej ekspozycji zwiększać ryzyko zachorowania na nowotwory, choroby układu oddechowego, astmę, zaćmę, a także powodować komplikacje w czasie ciąży.
Doustne spożycie nafty jest wysoce szkodliwe. Niekiedy nafta wykorzystywana jest jako środek przeciwko wszom ludzkim. Niektóre szampony o takim działaniu zawierają niewielką ilość nafty. Korzystanie z takiego środka może powodować poparzenia skóry, a w skrajnych przypadkach może nawet dojść do zapłonu par nafty. National Institute for Occupational Safety and Health określił maksymalny limit ekspozycji na poziomie 100 mg nafty/m3 podczas 8 godzinnej pracy.
Ile kosztuje i gdzie można kupić naftę?
Za 1 litr nafty uniwersalnej trzeba zapłacić od 12 do 17 zł. Zakup nafty nie jest ograniczony żadnymi przepisami. Można ją kupić zarówno przez internet (np. poprzez znane serwisy aukcyjne), jak i w sklepach stacjonarnych (budowlanych, chemicznych, z farbami) – jako rozpuszczalnik.
Czym jest nafta oczyszczona D-5?
Nafta oczyszczona jest pozbawiona zapachu i odaromatyzowana. Najczęściej wykorzystuje się ją do różnych zabiegów terapeutycznych i wskazana jest w leczeniu wspomagającym chorób skóry i błon śluzowych. Ponadto sprawdzi się w leczeniu dolegliwości żołądkowo-jelitowych i choroby lokomocyjnej*. Za 500 ml nafty oczyszczonej trzeba zapłacić ok. 50 zł.
* – właściwości zdrowotne nafty oczyszczonej pochodzą z ogólnodostępnych informacji w sieci.
Sprawdź również:
- Czym jest woda destylowana?
- Jak działa lampa karbidowa?
- Jakie właściwości na benzyna?
- Do czego wykorzystuje się jodek potasu?
- Ile procent ma denaturat?