Praca w różnego rodzaju laboratoriach chemicznych, magazynach czy przetwórniach, może niekiedy rodzić ryzyko poparzeń chemicznych, np. na skutek rozlania silnych kwasów lub zasad. Tego typu obrażenia ciała potrafią być niezwykle trudne do wyleczenia, stąd też istotna jest w takich momentach pierwsza pomoc.
Czym są oparzenia chemiczne – definicja
Pod pojęciem oparzeń chemicznych kryją się oparzenia ciała, powstałe na skutek działania żrących lub drażniących substancji chemicznych (np. kwasu solnego). Poparzenia chemiczne mogą być spowodowane zarówno działaniem kwasów, jak i zasad. Specyfiką poparzeń chemicznych jest to, że uszkadzają one nie tylko skórę osoby poszkodowanej, ale również rozprzestrzeniają się w układzie krwionośnym.
Od czego zależy stopień poparzeń chemicznych?
Intensywność oparzeń zależeć będzie od:
- Czasu ekspozycji;
- Ilość środka chemicznego;
- Stan skupienia (ciecz, gaz, ciało stałe);
- Stopnia stężenia substancji żrącej;
- Właściwości chemicznych substancji;
- Stan zdrowia skóry (np. wolna od blizn, innych oparzeń).
Warto wziąć pod uwagę fakt, że do oparzeń chemicznych może dojść zarówno na skutek zewnętrznego kontaktu z substancją żrącą, jak i na skutek jej połknięcia. W zależności od rodzaju oparzeń, wdraża się odmienne formy pierwszej pomocy i dalsze leczenie.
Co może spowodować oparzenia chemiczne?
Najczęściej obrażenia ciała w formie poparzeń spowodowane są działaniem kwasów lub zasad. Do czynników drażniących zaliczyć można:
- kwas z akumulatora samochodowego;
- środki wybielające i dezynfekujące;
- środki na bazie amoniaku;
- różnego rodzaju środki czyszczące i udrażniające, np. typu „kret do rur”;
- środki przeznaczone do chlorowania wody.
Grupy ryzyka
Kontakt ze substancjami chemicznymi mają przede wszystkim osoby pracujące w laboratoriach i zakładach przemysłowych. Zarówno silne kwasy, jak i zasady są często wykorzystywane w wielu procesach produkcyjnych oraz do analityki chemicznej. Ostrożnością powinny również wykazywać się pracownicy magazynów, na których składowane są odpady niebezpieczne – w tym silnie żrące. Oczywiście można wymieniać sporo innych zawodów, gdyż środki żrące stosowane są w wielu dziedzinach wiedzy i przemysłu.
Ponadto do grupy ryzyka zaliczyć trzeba osoby starsze i małe dzieci, gdyż osoby te często nieświadomie posługują się różnymi substancjami. Stąd też na wielu opakowaniach szczególnie środków czyszczących widnieje informacja o tym, aby trzymać je poza zasięgiem dzieci.
Objawy oparzeń chemicznych
W przypadku poparzeń skóry środkiem chemicznym, dochodzi do:
- zaczerwienienia;
- podrażnienia skóry;
- powstania pęcherzy;
- powstania strupów;
- drętwienia;
- bólu w okolicach poparzenia.
W skrajnych przypadkach może nawet dojść do martwicy tkanek, które niestety trzeba usunąć.
Warto dodać, że kolor strupków zależy od środka chemicznego, z którym miało się kontakt:
- białe strupy – kwas solny;
- czarne strupy – kwas siarkowy;
- białe, miękkie i wilgotne strony – zasady.
Do bardzo poważnych zmian chorobowych może dojść na skutek połknięcia substancji żrącej. Wtedy też obserwuje się:
- bóle i zawroty głowy;
- zaburzenia widzenia;
- ogólne osłabienie organizmu;
- drżenie mięśni;
- arytmię serca;
- problemy z ciśnieniem;
- niewydolność oddechową.
Stopień poparzeń chemicznych
O tym, czy doszło do poparzenia na skutek działania substancji żrącej, decyduje lekarz na podstawie wywiadu z pacjentem i oględzin miejsca poparzenia. Bierze wtedy pod uwagę takie czynniki jak:
- rozmiar i głębokość zmian skórnych;
- stopień nasilenia bólowego w miejscu poparzenia;
- ewentualne objawy infekcji.
Oparzenia pochodzenia chemicznego możemy podzielić we względu na ich intensywność:
- I stopień – oparzenia powierzchowne, głównie dotyczące naskórka;
- II stopień – oparzenia sięgające skóry właściwej;
- III stopień – oparzenia typu głębokiego, sięgające tkanek podskórnych.
Pierwsza pomoc przy oparzeniach chemicznych
W pierwszej kolejności należy jak najszybciej pozbyć się czynnika żrącego z powierzchni skóry. Im szybciej przystąpimy do działania, tym większe szanse na całkowity powrót do zdrowia. Najczęściej do zmywania wystarczy użyć dużej ilości letniej wody, którą należy obficie płukać poparzony obszar nawet przez kilkanaście minut. Wyjątek stanowi poparzenie tlenkiem wapnia, którego należy pozbyć się na sucho, gdyż wchodzi on w reakcję z wodą.
Jeżeli to możliwe, warto sięgnąć po środki zobojętniające działanie substancji żrącej, czyli:
- W przypadku kwasów – stosujemy płyny o odczynie lekko zasadowym, czyli 3% roztwór sody oczyszczonej, roztwór mydła lub wodę wapienną.
- W przypadku zasad (ługów) – należy stosować roztwory o lekko kwasowym odczynie, np. 1% kwasem octowym lub cytrynowym, ewentualnie kwasem borowym o stężeniu 3%.
Po zmyciu lub zobojętnieniu drażniącej substancji żrącej, na miejsce oparzenia należy nałożyć suchy i jałowy opatrunek, po czym wezwać pomoc medyczną.
Leczenie oparzeń chemicznych
Zazwyczaj poparzenia I i II stopnia nie wymagają długotrwałego leczenie szpitalnego, a pacjenci dosyć szybko wypisywani są do domu i poinstruowani, jak pielęgnować ranę domowymi sposobami. Niekiedy lekarz zaleca stosowanie specjalnych opatrunków antybakteryjnych z cząsteczkami srebra.
Zapobieganie poparzeniom chemicznym
W celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia poparzeń o charakterze chemicznym, na stanowisku pracy należy wdrożyć odpowiednie środki bezpieczeństwa. Podstawą będzie na pewno stosowanie odpornej na działanie kwasów odzieży, czyli okularów, rękawic czy masek na twarz.