Wokół oleju palmowego narosło wiele mitów. Od pewnego czasu producenci masowo odchodzą od jego stosowania, a w jego miejsce trafiają inne rodzaje olejów, np. słonecznikowy. Czy faktycznie olej palmowy szkodzi zdrowiu? Jakie ma zastosowanie, właściwości i w jaki sposób jest pozyskiwany? Na wszystkie te pytanie odpowiemy w dzisiejszym artykule.
Czym jest olej palmowy?
Olej palmowy należy do stałych olejów roślinnych. Otrzymuje się go z nasion bądź też miąższu olejowca gwinejskiego. W warunkach pokojowych olej ten przebiera kolor żółtobrązowy z racji wysokiej zawartości beta-karotenu, a po rafinacji staje się twardą masą o kolorze białym lub lekko żółtym.
Olej palmowy znalazł szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym. Głównie za sprawą łatwego zastępowania nim innych olejów oraz wysoką stabilność w typowych przekąskach. Z racji wykorzystywania go do produkcji biopaliw (substytut benzyny), zapotrzebowanie na olej palmowy szybko rośnie, co niestety nie pozostaje bez znaczenia dla środowiska naturalnego. Olej ten stanowił aż ok. 33% globalnej produkcji olejów roślinnych w 2014 roku. Pozyskiwanie oleju palmowego wymaga zdecydowanie mniej miejsca na ziemi niż pozostałe jego odmiany, takie jak np. olej sojowy.
Historia
Olej palmowy znany jest ludzkości już od 9 tysięcy lat. Pod koniec 1800 roku, archeolodzy odkryli substancję, która jak ustalono, przypominała rzeczony olej palmowy. Miało to miejsce w starożytnym mieście w Górnym Egipcie – Abydos. Wiek tego znaleziska datowano na ok. 7000 lat p.n.e.
Olej palmowy został również zauważony w rejonach zachodniej i centralnej Afryki. Wykorzystywano go wtedy do pieczenia. Co ciekawe olej palmowy sporadycznie pojawiał się również i w Europie, za sprawą migrujących kupców do zachodniej Afryki.
Z racji swoich właściwości, olej palmowy stał się swojego czasu mocno popularny w brytyjsim przemyśle. Stosowano go do smarowania ruchomych części maszyn w okresie rewolucji przemysłowej, przez co stał się on produktem mocno pożądanym przez brytyjskich kupców.
Olej palmowy znajdował się również w środkach myjących – głównie mydła – od Lever Brothers’ (obecnie Unilever). Docenił go również amerykański producent Palmolive.
W okolicach 1870 roku olej palmowy stanowił główny towar eksportowy w krajach Afryki Zachodniej. Został jednak szybko zdetronizowany na rzecz eksportu kakao, do czego przyczyniły się plantacje europejskich osadników w latach 1880.
Wpływ pozyskiwania oleju palmowego na środowisko
Niestety rosnące zapotrzebowanie na olej palmowy wzbudza coraz większe zainteresowanie instytucji zajmujących się ochroną środowiska naturalnego. Zwiększona produkcja wymaga coraz większych obszarów ziemi przeznaczonych pod kultywację. To z kolei prowadzi do drastycznego wyniszczenia lasów w wielu częściach Indonezji i Malezji (obszary te odpowiadają za 85% globalnej produkcji oleju palmowego).
Działanie to nie pozostało obojętne dla stabilności lokalnego ekosystemu i przyczyniło się do zmniejszenia różnorodności roślinności na tym obszarze. Katastrofa ta szczególnie dotknęła jeden z gatunków orangutana (sumatrzańskiego), który za swoje miejsce przetrwania uznaje właśnie wycinane drzewa. Na skutek działań prowadzonych w tym obszarze, gatunek ten został uznany za krytycznie zagrożony.
Jak szacuje Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska, aktualne tempo produkcji oleju palmowego i wycinka lasów pod uprawę może sprawić, że do 2022 roku zostanie zniszczonych nawet 98% lasów Sumatry i Borneo.
Skład oleju palmowego
Olej palmowy, podobnie jak pozostałe tłuszcze, składa się głównie z estrów glicerolu oraz kwasów tłuszczowych. Ponadto olej ten jest bogaty w tłuszcze nasycone – w tym 16-węglowy kwas palmitynowy (ok. 44% objętości) oraz jednonienasycony kwas oleinowy. W formie nierafinowanej olej palmowy zawiera również tokotrienol – jeden z kongenerów witaminy E.
Olej palmowy stanowi dobre źródło karotenów – w tym α-karoten, β-karoten i likopen. Właśnie one nadają mu charakterystyczny, czerwonawy kolor.
Średnia zawartość trójglicerydów kwasów tłuszczowych w oleju palmowych wygląda następująco:
| Nasycony kwas mirystynowy C14 | 1% |
| Nasycony kwas palmitynowy C16 | 43,5% |
| Nasycony kwas stearynowy C18 | 4,3% |
| Jednonasycony kwas oleinowy C18:1 | 36,6% |
| Wielonasycony kwas linolowy C18:2 | 9,1% |
| Pozostałe | 5,5% |
Właściwości oleju palmowego
Najcenniejszą dla naszego zdrowia jest czysta forma oleju palmowego, czyli w postaci nierafinowanej. Zawiera wtedy cenne składniki mineralne i witaminy. Niestety z uwagi na niższe koszty i wydłużoną przydatność do spożycia, w przemyśle spożywczym wykorzystywany jest olej rafinowany, który zostaje pozbawiony wielu wartościowych składników lub ich zawartość zostaje mniej czy bardziej zredukowana.
W jakich produktach jest olej palmowy?
Olej palmowy jest jednym z najczęściej stosowanych olejów roślinnych w skali globalnej. Najwięcej oleju palmowego znajdziemy m.in. we wszelkiego rodzaju przekąskach i słodyczach. Z racji tego, że olej palmowy świetnie komponuje się z kakao, znajdziemy go często w wyrobach z czekolady czy kremach czekoladowych. Z reguły im bardziej przetworzony jest dany produkt spożywczy, tym większe prawdopodobieństwie znalezienia w jego składzie oleju palmowego. Na chwilę obecną olej ten możemy znaleźć m.in. w:
- chipsach;
- margarynach;
- czekoladach;
- batonach;
- kremach czekoladowych;
- lodach;
- ciastkach;
- mlekach dla niemowląt;
- cukierkach;
- pralinach;
- mrożonych warzywach.
Niemałym zaskoczeniem może być również fakt, że olej palmowy obecny jest również niekiedy w pieczywie z długim terminem ważności oraz tanich bułkach do hamburgerów czy też chlebie tostowym. Olej ten w połączeniu z różnymi dodatkami spulchniającymi obecnymi w takim pieczywie, z pewnością nie przyczyni się do polepszenia stanu naszego zdrowia. Spożywajmy takie produkty z mocnym umiarem.
Wpływ oleju palmowego na zdrowie – czy jest szkodliwy?
Olej palmowy jest bogatym źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych, przez co należy zdecydowanie ograniczyć jego spożycie. Dlaczego jednak owe tłuszcze nasycone są tak szkodliwe? W końcu stanowią one doskonałe źródło energii i wyróżniają się największą wartością kaloryczną ze wszystkich znanych nam składników pokarmowych.
Niestety to dobroczynne działanie nasyconych kwasów tłuszczowych kończy się wraz z ich nadmiernym spożyciem. Badania kliniczne potwierdziły, że regularne zajadanie się produktami z wysoką zawartością tłuszczów nasyconych, zwiększa poziom cholesterolu LDL w organizmie. W konsekwencji czego wzrasta ryzyko zachorowania na chorobę niedokrwienną serca, udar mózgu, miażdżycę czy też zespół naczyniowy.
Dla kogo tłuszcze nasycone są wyjątkowe niewskazane? Z całą pewnością powinni ograniczyć ich spożycie osoby po zawale mięśnia sercowego, z otyłością, udarze mózgu czy też z zaawansowanymi zmianami miażdżycowymi.
Sprawdź również:
- jakie są rodzaje kawy
- czym jest woda destylowana
- jakie wyróżniamy rodzaje miodu