Stale użytkowany w wielu rejonach świata eternit na dachu, stwarza ogromne niebezpieczeństwo dla ludzi. Nadal popularny azbest ma właściwości rakotwórcze i silnie drażniące, które mogą uwidocznić się dopiero po kilkunastu latach od zatrucia. A zatem jak zutylizować płyty azbestowe i czy można samemu zdemontować eternit z dachu? Co zrobić, gdy sam zdjąłem eternit? Wszystkie te kwestie poruszymy w dzisiejszym artykule i sprawdzimy, w jaki sposób można pozbyć się tego palącego problemu. Czytaj uważnie!
Czym jest eternit?
Azbest (bo tak w zasadzie powinno nazywać się popularnie stosowany eternit) bardzo często znajduje się w dachowych płytach cementowo-włóknowych. Ten typ zadaszenia jest jednak sukcesywnie utylizowany z domów jednorodzinnych i obiektów gospodarczych. Z azbestu wytwarzano także szczęki hamulcowe oraz proste kafle, którymi okładano elewacje domostw. Do roku 2032 eternit ma całkowicie zniknąć z powszechnego użytku. Zainicjowała to dyrektywa Unii Europejskiej już w 2002 roku. Na jej podstawie pokrycia dachowe wykonane z cementowych płyt falistych mają zostać zdemontowane i zutylizowane. Od roku 1997 w Polsce istnieje prawny zakaz stosowania jakichkolwiek wyrobów azbestowych.
Właściwości i zastosowanie azbestu
Sam azbest to w gruncie rzeczy włókna krzemianowe o mikroskopijnej średnicy (4x cieńsze od ludzkiego włosa). Niegdyś surowiec ten był wykorzystywany do produkcji znanych już płyt cementowych oraz płytek czy też otulin izolacyjnych. Co ciekawe (lub co gorsza) azbest stanowi nadal część nośną wielu budynków, która zatopiona jest w betonowych ścianach.
Niestety już w latach 80. dzięki specjalistycznym badaniom okazało się, że materiał ten nie pozostaje obojętny dla naszego zdrowia i w konkretnych okolicznościach może doprowadzić do poważnych schorzeń. Te z kolei uwidaczniają się nawet po 20 latach od kontaktu z tą substancją. Co ciekawe, o kłopotach związanych z eternitem wiedziano już o wiele wcześniej, bo już w 1910 roku francuskie badania wykazały niekorzystne działania włókien azbestowych na nasze płuca.
Dlaczego jednak dalej decydowano się na wykorzystanie eternitu i to w dodatku na tak szeroką skalę? Wynika to z konkretnych zalet tego surowca. Płyty wykonane z eternitu wyróżniają się m.in.:
- wysoką odpornością chemiczną,
- słabą przewodnością prądu elektrycznego (są dobrymi izolatorami),
- wysoką ogniotrwałością,
- dobrymi właściwościami termoizolacyjnymi,
- niską ceną.
Skrajnie niebezpieczny okazał się tzw. krokydolit, czyli azbest niebieski, który już dawno został wycofany z użytku. Niestety azbest biały, czyli tzw. chryzotyl funkcjonuje dalej. Najwięcej domostw pokrytych tym szkodliwym materiałem znajdziemy na wschodzie Polski oraz na Mazowszu.
W jakich warunkach azbest jest szkodliwy? Wszystko wyjaśniamy poniżej.
Czy eternit (azbest) jest szkodliwy dla zdrowia?
Na wstępie trzeba wyjaśnić bardzo istotną kwestię i rozwiać pewne mity. Przede wszystkim płyty azbestowe w stanie nienaruszonym, nie stwarzają większego zagrożenia. Problemem są dokładnie mówiąc omawiane powyżej mikroskopijne włókna, które w momencie dostania się do płuc człowieka, wywołują mniej lub bardziej poważne schorzenia. Newralgiczne dla naszego zdrowia są włókna o długości powyżej 5 µm oraz średnicy poniżej 3 5 µm – czyli tzw. włókna respirabilne.
Są nimi chociażby choroba nazwana azbestozą, która cechuje się dusznościami i ciężkim kaszlem. Włókna krzemianowe mogą także powodować zapalenie opłucnej, zwłóknienie płuc, pylicę a także przyczyniać się do powstawania nowotworów krtani, płuc, oskrzeli a nawet trzustki i jelit. Ten budowlany materiał jak widać stanowi ogromne zagrożenie dla naszego zdrowia i nie ma wątpliwości, że powinien być jak najszybciej wycofany z codziennego użytku.
Trzeba jednak dodać i zarazem uspokoić posiadaczy pokryć dachowych, wykonanych z eternitu, że drażniące włókna nie odrywają się z powierzchni płyt samoistnie. Najczęściej dzieje się to podczas ich mycia, szorowania, przestawiania, cięcia, łamania i demontażu. Stąd też nie zaleca się przeprowadzania omawianych wyżej czynności eksploatacyjnych na własną rękę. W szczególności nie radzimy oczyszczania powierzchni płyt azbestowych przy pomocy drucianych szczotek, które w szybkim tempie zrywają kolejne warstwy szkodliwych włókien.
Czy można samemu zdemontować eternit z dachu?
Jako osoba fizyczna nie możesz samodzielnie zdemontować wyrobów azbestowych (np. pokrycia dachowego). Do tego celu wymagane jest posiadanie stosownych kwalifikacji, sprzętu oraz restrykcyjnych zezwoleń. Ponadto czynność ta wymaga zatwierdzonego programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, określonym w § 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649) – dalej r.w.b.u. oraz wykonywania czynności związanych z bezpiecznym usuwaniem wyrobów azbestowych.
Ponadto jeżeli jesteś posiadaczem płyt azbestowych, musisz także wiedzieć o nakładanych na Ciebie obowiązkach. Przede wszystkim jeżeli według Twojej oceny, płyty z eternitu lub inne przedmioty wykonane z azbestu stanowią realne zagrożenie dla zdrowia ludzi, musisz podjąć decyzję o demontażu i utylizacji owych produktów.
Pamiętaj tylko, że w tym celu będziesz zobowiązany wezwać do tego przedsięwzięcia specjalistyczną firmę. Wykaz koncesjonowanych zakładów zajmujących się demontażem oraz utylizacją wyrobów azbestowych, znajdziesz w dowolnym wydziale ochrony środowiska starostwa powiatowego.
To nadal nie wszystko. Twoim obowiązkiem będzie również dokonanie stosownego zgłoszenia do terenowego organu nadzoru budowlanego, na 30 dni przed planowanym terminem rozpoczęcia prac rozbiórkowych. Wynika to z ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623, z późn. zm.).
Masz płyty azbestowe na dachu? Sporządź dokumentację!
Jeżeli Twój dom posiada pokrycie dachowe wykonane z płyt azbestowych, czyli eternitu – masz obowiązek wykonania oceny stanu technicznego obiektu, który uwzględnia możliwość bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających włókna azbestowe.
Sporządzeniem takiego dokumentu powinien zająć się rzeczoznawca budowlany lub specjalna firma, zajmująca się utylizacją produktów azbestowych, posiadająca stosowne uprawnienia. Tak sporządzoną ocenę stanu technicznego obiektu należy trzymać razem z kompletną dokumentacją budynku. Brak takiego dokumentu może skutkować nałożeniem kary finansowej w wysokości nawet 1000 zł.
Sam zdjąłem eternit – czy poniosę jakieś konsekwencje?
Jeżeli pomimo nakładanych na Ciebie obowiązków i regulacji prawnych dotyczących produktów azbestowych, zdecydowałeś o samodzielnym demontażu płyt eternitowych, musisz nastawić się na mniejsze lub większe konsekwencje.
Pamiętaj, że przepisy zakazują samodzielnego zdejmowania produktów azbestowych, co niestety nadal ma miejsce w szczególności na terenach wiejskich. Osobie, która podjęła się samodzielnego demontażu eternitu z dachu bez wymaganych pozwoleń i kwalifikacji, grozi kara finansowana nawet do 5 tys. zł. Obejmuje ona zarówno samą czynność demontażu, jak i składowanie materiałów niebezpiecznych w miejscu do tego nieprzeznaczonym (np. własne podwórko).
Nie zakopuj i nie wyrzucaj azbestu do lasu!
Niekiedy słyszy się, że ktoś wywiózł płyty cementowo-włóknowe do lasu czy też zakopał w ziemi na swoim podwórzu. Takie działanie jest skrajnie nieodpowiedzialne i w przypadku wykrycia, niesie poważne konsekwencje dla właściciela obiektu. Ponadto tego typu samowolka zamyka drogę do uzyskania refundacji z gminnych pieniędzy.
Pamiętajmy również, że urzędy prowadzą już od długiego czasu kompleksowy rejestr budynków mieszkalnych pokrytych eternitem. Istnieje wysoka szansa, że z czasem nielegalna utylizacja płyt azbestowych wyjdzie na jaw, a brak dokumentów potwierdzających przeprowadzenie utylizacji zgodnie z przepisami, skutkować będzie nałożeniem surowej kary.
Ile kosztuje utylizacja azbestu? Aktualny cennik 2021
Z racji tego, że demontażem, wywozem oraz utylizacją produktów zawierających azbest muszą zajmować się wyspecjalizowane firmy, trzeba liczyć się pewnym nakładem finansowym na to działanie. W pierwszej kolejności zalecamy jednak udać się z wizytą do lokalnych władz np. urzędu miasta i zaczerpnięcia informacji o możliwych dofinansowaniach w tym zakresie.
Niekiedy działania te są niemal w pełni dofinansowywane z budżetu miasta lub gminy (najczęściej w granicach 60-100%). W takim przypadku koszt demontażu, pakowania oraz transportu na odpowiednie składowisko materiałów azbestowych, pokrywany jest częściowo lub w pełni ze środków publicznych. Trzeba jedynie pamiętać, że koszty te zwracane są dopiero po zakończeniu wszystkich robót demontażowych i przedstawieniu stosownej dokumentacji. A zatem początkowo musimy wyłożyć fundusze z własnej kieszeni.
Co jednak, gdy zdecydujemy się na zatrudnienie specjalnej firmy? Średni koszt usunięcia i wywozu 1 tony eternitu (azbestu) wynosi 350 zł. W przeliczeniu na metry kwadratowe, daje to koszt na poziomie 25-40 zł/m² dachu. Ceny te jednak mogą wahać się w zależności od miejsca zamieszkania i utylizacji odpadów niebezpiecznych. Trzeba również przyjąć, że niewielkie pokrycie dachowe to najczęściej masa kilku ton. Warto dodać, że o ile koncesjonowanych firm zajmujących się tego rodzaju rozbiórkami jest całkiem dużo, tak składowisk przyjmujących wyroby niebezpieczne – w tym azbest, jest już zdecydowanie mniej.
Zgłoszenie na roboty polegające na usuwaniu azbestu
Jeżeli planujesz rozpoczęcie działań związanych z usuwaniem azbestu z dachu lub innego miejsca, musisz w terminie do 7 dni przed ich rozpoczęciem, zgłosić to do 3 instytucji:
- organu nadzoru budowlanego,
- okręgowego inspektoratu pracy,
- lokalnego inspektora sanitarnego.
Twoje zgłoszenie powinno zawierać takie informacje jak:
- nazwę oraz konkretny rodzaj materiałów azbestowych, przeznaczonych do demontażu oraz utylizacji;
- kompletny adres budynku, na którym przeprowadzane będą prace demontażowe;
- termin rozpoczęcie prac budowlanych oraz spodziewaną datę ich ukończenia;
- kopię wcześniej omawianego dokumentu, jakim jest ocena stanu wyrobów azbestowych;
- konkretną liczbę osób, które będą zaangażowane w demontaż materiałów azbestowych.
Demontaż płyt azbestowych – jak się przygotować?
Z racji tego, że utylizacja dachu wykonanego z eternitu niesie pewne ryzyko dla zdrowia osób znajdujących się w pobliżu, miejsce przeprowadzanych prac demontażowych należy odpowiednio przygotować. Pozwoli to zminimalizować ryzyko wtargnięcia na obszar budowy osób postronnych, a także ograniczy szkodliwe pylenie na okoliczne tereny.
W pierwszej kolejności zadbajmy o stosowne oznaczenie robót demontażowych. Przede wszystkim wydzielmy bezpieczną przestrzeń i zabezpieczmy ją za pomocą taśmy ostrzegawczej oraz tablicy informacyjnej. Pamiętajmy również, że na terenie prac rozbiórkowych powinny znajdować się wyłącznie osoby przeszkolone w tego rodzaju zadaniach! Pracownicy muszą być wyposażenie także w obowiązkową odzież ochronną – w tym maski, okulary oraz jednorazowe kombinezony.
Na czas prac demontażowych zamknijmy wszystkie okna oraz drzwi (jeżeli aktualnie użytkujemy dany obiekt). Jeśli to możliwe, pozostańmy w domu i nie wychodźmy, aby niepotrzebnie nie narażać się na ekspozycję szkodliwych włókien azbestowych. Po tak stosownym zabezpieczeniu terenu działania, pracownicy mogą przystąpić do działania.
Bezpieczne usuwanie azbestu – etapy:
Usuwanie eternitu z dachu odbywa się z zachowaniem szczególnych zasad bezpieczeństwa. Obejmuję one m.in.:
- zwilżenie pokrycia dachowego wodą, dzięki czemu minimalizuje się ryzyko szkodliwego pylenia;
- zrywanie płyt azbestowych w pierwszej kolejności od kalenicy, czyli linii szczytowej budynku;
- ostrożne podnoszenie i składowanie płyt na paletach.
Co zrobić po zdjęciu płyt azbestowych?
Jeżeli wszystkie płyty eternitowe zostały już zdemontowane i bezpiecznie znalazły się na paletach, to można wtedy przystąpić do odpowiedniego zabezpieczenia zarówno ich, jak i odsłoniętego podkładu dachowego. Tuż przed wywozem ułożonych płyt azbestowych, należy je ponownie zwilżyć wodą, co powinno zminimalizować skutki ewentualnego tarcia i przesuwania się płyt.
Stos powinien zostać także szczelnie zabezpieczony folią polietylonową, której grubość jest większa od 2 mm. Asekuracyjne całość można zabezpieczyć zwykłym stretchem oraz taśmą klejącą. Dopiero po tak przygotowanym ładunku, można go bezpiecznie przetransportować na odpowiednie składowisko.
Wraz z ukończeniem prac, firma demontażowa wystawia właścicielowi obiektu stosowne pismo, które potwierdza zakończenie robót związanych z usuwaniem azbestu, zgodnie z obowiązującymi przepisami sanitarnymi i zachowaniem wszelkich środków bezpieczeństwa. Płyty te utylizuje się poprzez zakopanie i przykrycie warstwą ziemi. Aktualnie trwają prace aby wdrożyć w użytek technologię termicznego unieszkodliwiania azbestu MTT (Microwave Thermal Treatment).
Czym pokryć dach po ściągnięciu eternitu?
Na koniec pochylmy się jeszcze nad jedną kwestią. Mianowicie wszelkie dofinansowania pokrywają tylko koszy ściągnięcia i utylizacji płyt azbestowych. Nowe pokrycie dachowe musimy już sfinansować we własnym zakresie. To oznacza dosyć spory wydatek, a więc należy odpowiednio wcześniej rozpoznać rynek pod tym kątem i umówić wizytę fachowca, który zajmie się wyceną zakupu oraz montażu nowego pokrycia dachowego.
A więc czym przykryć dach po ściągnięciu z niego płyt azbestowych? Najpopularniejszym materiałem na chwilę obecną jest blachodachówka. Produkt ten cechuje się przystępną ceną, świetnymi walorami użytkowymi, a w dodatku jego montaż jest bardzo prosty. Ponadto dach wykonany z blachodachówki jest lekki i nie ma potrzeby dodatkowego wzmacniania.
Co z trwałością tego typu pokrycia dachowego? Dobrej jakości blachodachówka wytrzyma okres nawet 50 lat. Osoby, które cenią sobie oprócz solidności i niskiej ceny również walory estetyczne, nie będą zawiedzeni! Blachodachówki dostępne są w wielu odmianach kolorystycznych, dzięki czemu z łatwością dobierzemy pokrycie dachowe do własnych upodobań. Co ciekawe mnogość ta nie dotyczy w dodatku tylko koloru, ale również i samej formy blachy.