Najgorsze trucizny znane ludzkości. Niektóre są przerażające!

Na drodze wielu eksperymentów medycznych oraz nierzadko też zwykłych przypadków, człowiek odkrywał coraz to silniejsze i bardziej niebezpieczne dla życia ludzi substancje. Trucizny te mogą oddziaływać na nasz organizm na wielu płaszczyznach, doprowadzając niekiedy do niemal natychmiastowego paraliżu i śmierci.

W dzisiejszym artykule sprawdzimy, jakie są najgorsze i najbardziej niebezpieczne substancje dla organizmu człowieka. Poznamy ich budowę, metody pozyskiwania, historyczne przypadku użycia a także co najważniejsze – sposób oddziaływania na organizm człowieka.

Czym jest trucizna?

Encyklopedyczne pojęcie trucizny formuje ją jako substancję, która po przedostaniu się do wnętrza organizmu, wywołuje mniej lub bardziej dotkliwe zaburzenia w jego funkcjonowaniu – w tym śmierć. Trucizny mogą występować pod wszystkimi znanymi nam stanami skupienia: jako gaz, ciecz lub ciało stałe. Trucizny mogą różnić się zarówno intensywnością działania, obszarem skoncentrowania w organizmie, dawką śmiertelną, jak i czasem ekspozycji, po którym następuje zgon.

Czym jest dawka śmiertelna?

Dawka śmiertelna w skrócie LD (z ang. lethal dose) to oznaczenie toksyczności danej substancji czy też jej szkodliwości promieniowania jonizującego. Wartość dawki śmiertelnej dawkę potrzebną do spowodowania śmierci określonego procenta badanych zwierząt danego gatunku po jej wchłonięciu daną drogą. Dawkę śmiertelną oznacza się następująco:

LD_x dawka (zwierzę, droga)

gdzie:

• x – procent badanych zwierząt czy ludzi, u których stwierdzono zgon;
• dawka – ilość wchłoniętej substancji, najczęściej wyrażona w miligramach na kilogram masy ciała lub przyjętej dawki promieniowania wyrażonej w siwertach (Sv) lub grejach (Gy)’
• zwierzę – konkretny gatunek zwierzęcia poddany testom;
• droga – sposób, w jaki dana substancja została przyswojona przez organizm, np. doustnie, dożylnie, przez inhalację.

Jeżeli w zapisie nie podano o jaki konkretnie gatunek zwierzęcia chodzi, wtedy domniema się, że były to szczury, którym podano substancję drogą pokarmową.

Najbardziej trujące substancje na świecie

Sprawdźmy zatem, jakie są aktualnie znane najgorsze trucizny, którą powodują tragiczne w skutkach efekty na ludziach. Większość z nich była co najmniej raz wykorzystywana podczas operacji bojowych, podczas gdy część z nich słynie z jednostkowych przypadków zatruć i zgonów.

Jad kiełbasiany

To inaczej toksyna botulinowa, w skrócie BTX. Jad kiełbasiany to egzotoksyna wytwarzana przez bakterie beztlenowe – laseczki o nazwie gatunkowej Clostridium botulinum. Toksyna ta została odkryta po raz pierwszy w 1735 roku i pochodziła z zepsutej kiełbasy. Jad kiełbasiany uznawany jest za jedną z najsilniejszych znanych trucizn, która wykorzystywana była również jako broń biologiczna.

Na chwilę obecną wyróżnią się kilka odmian toksyny botulinowej: A, B, C1, D, E, F, G i H (ostatnia jest najbardziej toksyczna). Biologiczne działanie tej toksyny opiera się na trwałym połączeniu z płytką nerwowo-mięśniową i w konsekwencji porażeniu skurczu mięśnia. Za tego typu działanie odpowiedzialna jest fragmentacja białka SNAP-25 niezbędnego do wydzielania acetylocholiny z zakończeń presynaptycznych. Proces ten regeneruje się wraz z upływem czasu, co związane jest z tworzeniem się nowych zakończeń nerwowo-mięśniowych.

Toksyna wytwarzana jest naturalnie w glebie, na dnie mórz i oceanów, a także w konserwach mięsnych, rybnych i jarzynowych, które nie były właściwie przechowywane lub produkowane.

Dawka śmiertelna dla człowieka określana jest na poziomie:

• 1,3–2 ng/kg dożylnie
• 10–13 ng/kg inhalacja
• 1 μg/kg doustnie

Pierwszy objawy zatrucia jadem kiełbasianym pojawiają się od 18 do 36 godzin od spożycia i są to:

• nudności;
• wymioty;
• zaparcia;
• bóle brzucha;
• osłabienie, bądź porażenie różnych grup mięśni;
• opadanie powiek;
• podwójne widzenie.

W 10-25% przypadków zatruciem, może dojść do śmierci na skutek:

• niewydolności oddechowej;
• zachłystowego zapalenia płuc;
• zatrzymania akcji serca.

Zatrucie jadem kiełbasianym pierwszy raz opisano w literaturze w 1817 roku, jako wspomnienie tragicznej uczty w miejscowości Bad w Niemczech 24 lata temu. Na skutej spożycia wędzonej kiełbasy zmarło tam 6 osób z 13-osobowej grupy, która spożywała felerny produkt.

Na przestrzeni wielu lat zgłębiano wiedzę i sposoby użycia jadu kiełbasianego w formie broni biologicznej. Jak dotąd jednak nie ma udokumentowanych przypadków wykorzystania jej w trakcie działań wojennych.

Ciekawostką może być jeszcze fakt, że jad kiełbasiany wykorzystywany jest również w medycynie estetycznej, pod znaną nazwą tzw. botoxu. Poprzez wstrzyknięcie tej substancji, paraliżuje się mięśnie na niewielkim obszarze, co w konsekwencji prowadzi do zahamowania procesu występowania zmarszczek.

Arszenik

Inaczej jest to tritlenek diarsenu lub tlenek arsenu(III). Jest to nieorganiczny związek chemiczny, który w warunkach pokojowych przybiera postać drobnych kryształków. Arszenik nie ma żadnego smaku ani zapachu, tym samym pozostaje praktycznie niewykrywalny. Tritlenek diarsenu jest silnie trujący. Dawka śmiertelna dla człowieka wynosi 1–5 mg/kg masy ciała. Rocznie na świecie produkuje się ok. 50 ton arszeniku.

Arszenik słabo rozpuszcza się wodzie, ale za to doskonale rozpuszcza się w kwasie solnym, który znajduje się w żołądku. To z tego powodu podanie doustne arszeniku jest najbardziej niebezpieczną formą wchłaniania go przez organizm człowieka. To jednak nie oznacza, że jest to jedyny sposób wchłaniania, ponieważ przedostaje się on także przez skórę i drogi oddechowe.

W przypadku zatrucia arszenikiem, jego kompletna eliminacja z organizmu jest bardzo trudna i czasochłonna. Neutralizacja arszeniku odbywa się początkowo na drodze metylacji do kwasu kakodylowego i tym samym udaje się w krótkim czasie związać większą część szkodliwej substancji. Mimo to jednak 30-40% jej wchłoniętej dawki dalej zalega w kościach, mięśniach, skórze, włosach i paznokciach, gdzie potrafi zalegać nawet przez kilka tygodni lub miesięcy.

Zatrucie arszenikiem przybiera różne objawy. Można podzielić je na objawy przewlekłe (osoby przyjmujące niewielkie dawki w dłuższym czasie) oraz objawy ostre po zażyciu sporej dawki tej substancji w bardzo krótkim czasie.

Wyszczególniając do objawów przewlekłych zaliczyć można:

• zmiany skórne
• zapalenia błon śluzowych
• bóle brzucha
• biegunki
• niedokrwistość
• niedowłady i zaniki mięśni
• neuropatia
• wypadanie włosów
• hiperpigmentacja skóry
• prążkowanie i zwiększona łamliwość paznokci

Objawy po spożyciu sporej ilości arszeniku to:

• bóle brzucha
• nudności
• wymioty
• gwałtowna biegunka
• bóle głowy
• wylewy do mózgu
• utrata przytomności
• wstrząs

Warto również dodać, że arszenik ma działanie rakotwórcze.

W przypadku rozpoznania zatrucia arszenikiem, stosuje się odpowiednie leczenie, które obejmuje:

• płukanie żołądka z dodatkiem magnezji palonej oraz antidotum metallorum Sautera
• leczenie objawów zaburzeń wodno-elektrolitowych, obniżenia ciśnienia tętniczego itp.
• środki chelatujące, np. BAL, DMPS

VX

To jeden z najsilniej trujących gazów, stosowany jako broń chemiczna. W gruncie rzeczy jest to fosforo- i siarkoorganiczny związek chemiczny typu fosfonianu. Działa skrajnie destrukcyjnie na układ krwionośny i nerwowy. Jego szkodliwość określa się na poziomie 10-krotnie większym od sarinu w przypadku inhalacji oraz 300-krotnie większym w przypadku wchłaniania przez skórę. Rozwiniętą nazwą VX jest metylotiofosfonian O-etylo-S-(2-diizopropyloamino)etylu. Pierwszy raz VX został wytworzony w laboratoriach Porton Down Chemical Weapons Research Centre w Wiltshire w Wielkiej Brytanii w 1952 roku.

VX w rzeczywistości jest trudno lotną substancją i normalnych warunkach przybiera formę wysokiej jakości oleju samochodowego. VX nie ma smaku ani zapachu. Trucizna ta może być rozprowadzana zarówno w formie płynu, jak i gazu. Wchłonięta do organizmu sieje w nim ogromne spustoszenie, wywołując odruch paralityczno-drgawkowy i nieustanne skurcze wszystkich mięśni, co w konsekwencji utrudnianie oddychanie i prowadzi do śmierci.

Ogromny problem sprawia leczenie osoby narażonej na kontakt z VX. Substancja ta ciężko rozpuszcza się w wodzie, a zatem podanie wodnych roztworów zasadowych w celu przeprowadzenia detoksykacji przez hydrolizę będzie nieskuteczne. W dodatku trucizna ta reaguje bardzo powoli. Z tych powodów w procesie detoksykacji wykorzystuje się przede wszystkim wybielacze, do których zaliczyć można podchloryn sodu i podchloryn wapnia, stosowane w dużych ilościach jako roztwory wodne.

VX uważany jest za najbardziej śmiertelny środek paralityczno-drgawkowy dotychczas zsyntetyzowany przez człowieka. Dawka śmiertelna dla przeciętnego człowieka wynosi zaledwie 200 mikrogramów. W przypadku nagłego narażenia na kontakt z VX, niezbędne staje się zastosowanie odtrutki w postaci atropiny lub pralidoksymu. Związki te obecne są w strzykawkach automatycznych na wyposażeniu personelu wojskowego.

Udokumentowany przypadek użycia VX dotyczył śmierci Kim Dzong Nama. Obecnie w posiadaniu VX są takie państwa jak:

• Stanu Zjednoczone USA
• Wielka Brytania
• Rosja
• Francja
• Syria
• Korea Północna (prawdopodobnie)

Sarin

Inaczej fluorometylofosfonian izopropylu. Jest to silnie toksyczny fosforoorganiczny związek chemiczny z grupy fosfonianów. Zalicza się go do grupy środków paralityczno-drgawkowych i tym samym wykorzystywany jest jako bojowy środek trujący. Sarin w normalnych warunkach jest bezzapachową oraz bezbarwną cieczą i doskonale  miesza się w wodzie. Substancja ta z racji wysokiej prężności par bardzo łatwo wnika do organizmu przez układ oddechowy i skórę.

Dawka śmiertelna wynosi zaledwie kilkanaście miligramów dla przeciętnej postury człowieka, a śmierć następuje już po kilku minutach. Nie pomaga w tym również fakt, że okres zdrowienia po zatruciu sarinem trwa bardzo długo.

Działanie sarinu opiera się o nieodwracalne wiązanie acetylocholinoesterazy, co w konsekwencji uniemożliwia jej rozkładanie acetylocholiny.

Początkowe objawy zatrucia sarinem to:

• zwężenie źrenic
• ból oczu
• duszność i kaszel
• ból klatki piersiowej
• ślinotok

Następnie da się zauważyć:

• wymioty
• bóle brzucha
• niekontrolowane oddanie moczu i stolca
• drżenie i porażenie mięśni

W końcowej fazie zatrucia ofiara najczęściej zapada w śpiączkę i dusi się w jej trakcie.

Sarin wykorzystywany był wielokrotnie w działaniach wojennych. M.in. w 1988 roku podczas ataku gazowego w Halabdży (Irak), w 1995 roku podczas ataku w tokijskim metrze, w 2013 roku podczas ataku w Ghucie (śmierć poniosło wtedy od 200 do 1700 osób).

Rycyna

Czy rośliny mogą być ekstremalnie trujące? Okazuje się, że tak! Z takich zabójczych zapędów słynie chociażby rącznik pospolity. Wszystkie części tej rośliny zawierają w sobie rycynę, ale to w jej nasionach znajdziemy największe stężenie tej substancji sięgające od 1 do 5%. Rycyna nie miesza się z olejami, tym samym pozwalając na produkcję bezpiecznego dla ludzi oleju rycynowego.

Jak rycyna oddziałuje na ludzki organizm? Wszystko zależy od sposobu przyjęcia trucizny. Pierwszymi objawami zatrucia są:

• biegunka
• gorączka
• osłabienie
• hipoglikemia
• powiększenie wątroby
• wymioty
• krwawienie z układu pokarmowego
• krwawienie z nerek (aglutynacja krwinek i wytrącenie fibryny do krwi)
• kaszel, duszności, obrzęk płuc (w przypadku inhalacji)

Zatrucie rycyną wywołuje śmierć w przeciągu kilkudziesięciu godzin od momentu przyjęcia dawki. Co ważne, w przypadku przyjęcia rycyny drogą pokarmową, jej wchłanianie może trwać nawet przez 5 dni.

Wbrew pozorom rycyna była wykorzystywana w wielu działaniach bojowych, a także morderstw. Już w trakcie I Wojny Światowej opracowano pociski wypełnione talkiem nasączonym rycyną. Z racji braku wynalezienia skutecznej odtrutki na rycynę, dalsze prace nad tą bronią zawieszono. Podczas II Wojny Światowej wyprodukowano łącznie 1700 kg czystej rycyny, która miała posłużyć w celach naukowych. Dokonano także jej krystalizacji i sproszkowania.

Polon

Pierwiastek ten został odkryty w 1898 roku przez Marię Skłodowską-Curie. Polon cechuje się silną radioaktywnością, a poza tym jest pierwiastkiem silnie toksycznym chemicznie. W warunkach pokojowych jest srebrzystoszarym metalem, a jego próbka emituje niebieską poświatę (efekt wzbudzenia otaczającego ją powietrza). Zaskakujący jest fakt, że 1 gram polonu wydziela aż 140 watów mocy, jednocześnie ogrzewając się przy tym do temperatury 500 °C. W dodatku szczelnie zapakowany może zostać przeniesiony nawet przez czułe skanery znajdujące się na lotniskach lub przejściach granicznych.

Polon po dostaniu się wewnątrz organizmu sieje w nim ogromne spustoszenie. Dawka śmiertelna LD₅₀ dla polonu wynosi ok. 1 mikrograma. Tym samym jest on aż 50 000 razy bardziej trujący niż znany wszystkim cyjanowodór. Tuż po jego połknięciu, absorpcji lub inhalacji , emitowane cząsteczki alfa niszczą strukturę tkanek. Co ważne, polon nie przedostaje się do organizmu poprzez skórę, tym samym bezpiecznie przechowywany nie stanowi źródła zagrożenia. 1 gram polonu całkowicie wystarczyłby, by uśmiercić 50 milionów ludzi i zniszczyć życie kolejnym 50 milionom.

Istnieje szereg podejrzeń o wykorzystywanie polonu do wielu zabójstw na zlecenie. Dla przykładu wysokie stężenie tego pierwiastka wykryto w  organizmie Aleksandra Litwinienki (podpułkownika KGB) otrutego w listopadzie 2006 roku. Do zabójstwa wykorzystano sól polonu, która pochodziła z jednego z rosyjskich reaktorów jądrowych i została podana ofierze w zwykłej herbacie.

Cyjanowodór

Na koniec sprawdzimy, jakie właściwości ma popularny w filmach cyjanowodór. Jest to bezbarwna ciecz, dobrze lotna i skrajnie trująca. Posiada specyficzny zapach gorzkich migdałów. Zmieszany z wodą tworzy słaby kwas cyjanowodorowy (tzw. kwas pruski) – jego sole noszą nazwę cyjanków. W okresie II Wojny Światowej wykorzystywany był pod nazwą Cyklon B do trucia więźniów w niemieckich obozach zagłady. Cyjanowodór zalicza się do ogólnotrujących bojowych środków trujących i tym samym został on wpisany do wykazu 3. Konwencji o zakazie broni chemicznej.

Pary cyjanowodoru tworzą wraz z powietrzem mieszaninę wybuchową. Związek ten wykorzystuje się m.in. do dezynfekcji i deratyzacji różnego rodzaju pomieszczeń. Cyjanowodór jest silnie trujący – dawka śmiertelna dla człowieka o masie 60 kg wynosi ok. 50–60 mg. Dobrze wchłania się przez skórę, ale do zatrucia może również dojść poprzez jego inhalację lub spożycie. Na skutek przyjęcia cyjanowodoru dochodzi do zablokowania przenoszenia tlenu z oksyhemoglobiny.

Silne stężenie cyjanowodoru w powietrzu (na poziomie 300 mg/m³) doprowadza do niemal natychmiastowej śmierci. Połowa tej dawki powoduje śmierć w przeciągu niecałej godziny.

Objawy zatrucia cyjanowodorem to:

• ból głowy
• szum w uszach
• wymioty
• duszność
• ucisk klatki piersiowej
• obniżenie ciśnienia krwi
• śpiączka

Cyjanowodór uwalniany jest m.in. po spożyciu cyjanku potasu.

Gaz musztardowy

O ile jego nazwa może sugerować, że gaz musztardowy (inaczej iperyt siarkowy) jest gazem, to w rzeczywistości występuje on w postaci oleistej cieczy. Był on wykorzystywany na wielu frontach walki, a został wynaleziony już w 1822 roku. Substancja ma silne właściwości parzące. Skóra narażona na kontakt z gazem musztardowym po kilkunastu godzinach pokrywa się bolesnymi wysiękami i pęcherzami. Silne stężenie gazu musztardowego jest w stanie zabić człowieka w niecałe 5 minut. Osoby, które jednak zdołają przetrwać atak chemiczny z wykorzystaniem iperytu siarkowego, muszą liczyć się z jego właściwości rakotwórczymi. Tym samym skutki ataku niekiedy odczuwalne są w dalekiej przyszłości.