Każdy, kto choć raz pracował na koparce, bez wątpienia zgodzi się, że zwolnica jest jednym z najważniejszych elementów układu napędowego. Czym właściwie jest to urządzenie i jakie ma zastosowanie w koparkach i innych typach maszyn budowlanych? O tym opowiadamy poniżej.
Czym jest zwolnica?
Zwolnica lub silnik jazdy to dwuczęściowy system składający się z hydromotoru (silnik hydrauliczny) podłączonego do układu hydraulicznego maszyny oraz przekładni zębatej. Zwolnice montuje się na kołach napędowych – zależnie od typu bezpośrednio na nich lub w oddzielnej obudowie.
Takie silniki jazdy znajdują zastosowanie przede wszystkim w maszynach budowlanych oraz pojazdach użytkowych (np. autobusach) i terenowych.
Do czego służy zwolnica?
Podstawowym zadaniem zwolnicy jest zwiększenie przełożenia końcowego na ostatnim odcinku układu napędowego, co znacznie ułatwia przemieszczanie się po trudnym terenie. Dzięki jej zastosowaniu moment obrotowy zwiększa się dopiero na kołach napędowych, przez co poprzedzające ją elementy podlegają mniejszym obciążeniom – umożliwia to zastosowanie lżejszych części, a tym samym zmniejsza masę całkowitą maszyny. Mniejsze obroty związane z wyższym momentem obrotowym mają też spory wpływ na żywotność napędu i wytrzymałość dyferencjałów osiowych.
Ponadto niektóre typy zwolnic umożliwiają również modyfikację wielkości prześwitu podwozia – z takich mechanizmów korzystają m.in. koparki gąsienicowe stworzone z myślą o najtrudniejszych warunkach terenowych oraz autobusy niskopodłogowe.
Rodzaje zwolnic
Zwolnice do koparek i innych maszyn budowlanych/użytkowych dzieli się najczęściej na 3 główne typy:
- Zwolnice różnicowe – umieszczane są w piastach kół i wykorzystują mechanizm różnicowy. Zwolnice tego typu cechują się zwartą konstrukcją i nie wpływają na wielkość prześwitu pod podwoziem. Ich robocze koła zębate mają stożkowy kształt i obracają się między dwoma kołami koronowymi – nieruchomym wewnętrznym i obrotowym od zewnętrznej strony. Warto zaznaczyć, że zwolnice różnicowe są stosunkowo często klasyfikowane jako podgrupa zwolnic obiegowych.
- Zwolnice obiegowe – znane są także jako przekładnie planetarne z powodu budowy przypominającej nieco układ słoneczny. Również w tym przypadku mamy do czynienia z systemem o zwartej konstrukcji montowanym bezpośrednio w piastach kół i niemodyfikującym prześwitu. Przekładnia zębata w zwolnicy obiegowej może mieć jedną z 3 postaci – z nieruchomym kołem centralnym (słonecznym), z nieruchomym kołem zewnętrznym (pierścieniowym) lub nieruchomym jarzmem kół obracających się wokół zębatki słonecznej (satelitów). Zależnie od potrzeb przekładnia może mieć różną liczbę satelitów – po 3-5 kół ułożonych w 1 do 3 rzędach.
- Zwolnice walcowe – w tym przypadku zwolnica jest zamknięta w osobnej obudowie (umieszczonej między półosią napędową a czołem piasty koła napędowego). Poza podstawową funkcją modyfikacji momentu obrotowego zwolnica walcowa pozwala również zmniejszyć/zwiększyć prześwit podwozia (konkretnie pod obudową mostu). Systemy zwolnic walcowych występują w dwóch wariantach – z przekładnią zębatą o uzębieniu wewnętrznym lub zewnętrznym.
Jeśli szukasz wysokiej jakości zwolnic do koparek gąsienicowych, zajrzyj na stronę Track Motor – firma ta oferuje silniki jazdy do wielu modeli maszyn ponad 50 różnych marek. Znajdziesz tam również wiele artykułów blogowych pomocnych przy prawidłowej eksploatacji zwolnic.
Jak rozpoznać nieprawidłowości w pracy zwolnicy?
Zwolnica, podobnie jak inne mechanizmy o podobnej budowie, daje nam jasne sygnały, że nie działa prawidłowo – ignorowanie ich może skutkować wystąpieniem poważnej awarii i kosztownymi przestojami w pracy maszyny.
Szczególną uwagę należy zwrócić na:
- Wycieki oleju przekładniowego z obudowy zwolnicy i płynu hydraulicznego przez przewody hydrauliczne;
- Spadek mocy napędu;
- Brak reakcji mechanizmu na zwiększanie mocy napędu;
- Zgrzyty, piski, świsty oraz inne dźwięki dochodzące ze zwolnicy.
Jeśli pojawi się którykolwiek z powyższych objawów, należy niezwłocznie przerwać pracę i skontrolować stan zwolnicy. Kontynuowanie pracy z niesprawną zwolnicą może skutkować całkowitym unieruchomieniem maszyny i znacznie dłuższymi przestojami, niż wymagałaby tego naprawa zwolnicy.
Jak zadbać o stan zwolnicy?
Podstawą zachowania zwolnic w dobrej kondycji są regularne prace konserwacyjne. Do podstawowych czynności z tego zakresu należą:
- Kontrola stanu oleju w przekładni, którą trzeba wykonywać przynajmniej po każdych 100 godzinach pracy koparki;
- Wymiana oleju przekładniowego – minimum raz w roku, zależnie od intensywności eksploatacji;
- Kontrola filtra na wężu odpływowym płynu hydraulicznego – zgodnie z zaleceniami producenta lub zależnie od intensywności eksploatacji;
- Sprawdzenie, czy nie ma wycieków ze zwolnicy – najlepiej robić to codziennie przed rozpoczęciem pracy.
Czynności te zajmują łącznie kilkadziesiąt minut, a mogą zaoszczędzić sporo stresu i kosztów.
Zwolnica w koparce – podsumowanie
Zwolnica to niezbędny element koparek gąsienicowych oraz wielu innych maszyn stworzonych z myślą o poruszaniu się i pracy w trudnym terenie. Dzięki temu, jak działa zwolnica, odciąża ona wiele elementów układu napędowego, co pozwala na sprawne pokonywanie przeszkód bez konieczności zwiększania rozmiarów i masy poprzedzających ją części. Zastosowanie zwolnicy sprawia więc, że uniwersalna maszyna budowlana, jaką jest koparka, staje się jeszcze bardziej użyteczna i mniej narażona na wystąpienie awarii układu napędu.