Węglan amonu (E503) – zastosowanie, wpływ na zdrowie

Węglan amonu o symbolu E503 to bezpieczny dla zdrowia środek spulchniający i regulator kwasowości, dodawany do żywności. Najczęściej spotykamy go w wielu wyrobach piekarniczych z niską zawartością wody. Sprawdźmy, jakie jest zastosowanie, właściwości oraz wpływ na zdrowie węglanu amonu.

Węglan amonu (E503) – definicja

Węglan amonu (ang. ammonium carbonate) o wzorze sumarycznym (NH₄)₂CO₃ to nieorganiczny związek chemiczny należący do grupy węglanów. Wykorzystywany jest jako dodatek do żywności, który pełni funkcję spulchniacza i regulatora kwasowości danego produktu. Stosowany jako proszek do pieczenia w wyrobach kakaowych i czekoladowych, a także w żywności dla dzieci i niemowląt oraz w zbożowych produktach przetworzonych. Symbol E503 może dotyczyć zarówno węglanu amonu, jak i wodorowęglanu amonu (E503ii).

Właściwości

Węglan amonu przybiera postać bezbarwnego, krystalicznego proszku. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie (1000 g/l w temp. 15 °C). Masa molowa węglanu amonu wynosi 96,09 g/mol. Związek ten jest dosyć nietrwały i ulega rozkładowi już w temperaturze 58 °C – rozkłada się na amoniak (NH₃), dwutlenek węgla (CO₂) i wodę (H₂O).

Wzór sumaryczny	(NH₄)₂CO₃
Masa molowa	96,09 g/mol
Wygląd	bezbarwny krystaliczny proszek
Gęstość	1,50 g/cm³
Temperatura topnienia	58 °C (rozkład)
Rozpuszczalność w wodzie	100 g/100 ml (15°C), 25 g/100 ml (20°C)
Nomenklatura chemiczna	Ammonium carbonate

Zastosowanie

Obecnie węglan amonu wykorzystywany jest w wielu gałęziach przemysłu. Zastosowanie węglanu amonu to:

środek spulchniający ciasta;
regulator kwasowości;
pełni rolę proszku do pieczenia;
środek gaśniczy i przeciwpożarowy;
odczynnik laboratoryjny;
w kosmetyce do produkcji płynów do trwałej ondulacji;
w medycynie jako składnik leków na kaszel i do oczyszczania jelit.

Ponadto węglan amonu wykorzystywany jest w garbarstwie i farbiarstwie oraz w mieszaninach chłodzących.

Najczęściej jednak spotkamy go w wyrobach piekarniczych o niskiej zawartości wody – do 5% (np. herbatniki, wafelki, biszkopty, ciastka zbożowe lub krakersy). W przypadku bardziej wilgotnych wyrobów, wykorzystywany jest inny środek spulchniający – wodorowęglan sodu (E500). Dlaczego wilgotność produktu spożywczego ma takie znaczenie? Wynika to z faktu, że wysoka zawartość wody spowoduje rozpuszczenie w niej amoniaku, pogarszając walory smakowe wyrobu.

W jakich produktach znajduje się węglan amonu?

Dodatek ten znajdziemy przede wszystkim w suchych wyrobach piekarniczych i ciastkach. Do tej grupy zaliczyć można:

wafelki;
biszkopciki;
paluszki słone;
ciastka zbożowe;
herbatniki;
czekolady mleczne;
krakersy.

Węglan amonu występuje pod symbolem E503, a jego nazwą alternatywną jest wodorowęglan amonu.

Wytwarzanie

Węglan amonu może być pozyskiwany na dwa sposoby:

przez przepuszczanie dwutlenku węgla przez wodę amoniakalną;
przez sublimację mieszaniny siarczanu amonu i węglanu wapnia.

Wpływ na zdrowie

Węglan amonu jest związkiem całkowicie bezpiecznym dla zdrowia. Jednocześnie wyroby spożywcze zawierają jedynie niewielkie ilości tej substancji, które w żadnych stopniu nie są toksyczne dla człowieka. Omawiany związek nie wywołuje żadnych skutków ubocznych i nie określono dla niego dziennej dopuszczalnej dawki spożycia.

Zarówno jony węglanowe, jak i amonowe występują naturalnie w organizmie, stąd też jego spożycie nie przynosi żadnych skutków ubocznych dla naszego organizmu.

Wszystkie związki zawarte w węglanie amonu są w pełni metabolizowane i usuwane z organizmu. Węglany i wodorowęglany metabolizowane są do dwutlenku węgla i usuwane poprzez układ oddechowy, trawienny lub moczowy. Jony amonu z kolei mogą być metabolizowane na wiele sposobów, np. w reakcji syntezy glutaminy i asparaginy.

Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zdecydowała o wpisaniu węglanu amonu na listę tzw. substancji powszechnie uznanych za bezpieczne (GRAS, ang. Generally Recognized As Safe).

Trzeba dodać, że o ile spożywany wraz z produktami jest w pełni bezpieczny dla zdrowia, tak czysty węglan amonu może w kontakcie ze skórą wywoływać reakcje alergiczne w formie wysypki (np. podczas wyrabiania ciasta). Ponadto węglany amonu mogą powodować zwiększoną produkcję gazów trawiennych.

Cena

Mieszaninę amonu węglanu, wodorowęglanu oraz karbaminianu amonowego bez problemu kupimy w sklepach internetowych. Za 250 g czystego węglanu amonu trzeba zapłacić ok. 30 zł. W przypadku sklepów aukcyjnych i zakupie detalicznym, wykorzystuje się go przeważnie jako odczynnik chemiczny do celów laboratoryjnych, analitycznych i dydaktycznych. Większe firmy produkcyjne zamawiają tego typu produkty bezpośrednio z hurtowni lub od producenta.