Gaz pieprzowy wykorzystywany jest w wielu sytuacjach. Środek ten zyskuje na popularności, ponieważ stał się łatwo dostępny, nie trzeba mieć na niego pozwolenia i pozostaje przy tym wysoce skuteczny do samoobrony. Sprawdźmy, jakie właściwości ma gaz pieprzowy, z jakich składników się składa oraz w jaki sposób zneutralizować jego działanie.
Definicja
Gaz pieprzowy (ang. pepper spray) należy do najpopularniejszych lakrymatorów, czyli drażniących bojowych środków trujących przeznaczonych do skażania powietrza. Głównym czynnikiem drażniącym (substancją czynną) gazu pieprzowego jest kapsaicyna w stężeniu do 15%. Występuje ona pod postacią oleożywicy (ang. oleoresin capsicum, OC). Oprócz tego w składzie gazu pieprzowego znajduje się emulsja, najczęściej jest to glikol propylenowy, który pozwala zawiesić substancję czynną w wodzie. Całość sprężona jest pod wysokim ciśnieniem i zamknięta w niewielkich pojemnikach.
Gaz pieprzowy jest najczęściej stosowany do samoobrony. Występuje w formie aerozolu, wąskiego strumienia czy żelu. To właśnie od sposobu aplikacji, zależeć będzie skuteczny zasięg broni. W skali Scoville’a gaz pieprzowy uzyskał 2,000,000–4,500,000 SHU.
Ciężko określić jednoznaczny poziom intensywności działania gazu pieprzowego, ponieważ różni producenci stosują odmienne proporcje w składzie, a także mogą stosować aż 6 odmiennych kapsaicynoidów (CRC). Sprawę utrudnia również fakt, że producenci gazu pieprzowego nie informują o konkretnym rodzaju kapsaicynoidu użytego do jego przygotowania. Podręczne preparaty zawierają od 0,18 do 3% CRC, środki bojowe od 1,3 do 2% CRC, a produkty do odstraszania dzikich zwierząt od 1 do 2% CRC.
Warto wyjaśnić także, że procentowa zawartość kapsaicynoidów nie odzwierciedla ilości substancji czynnej (OC). CRC jest tylko składnikiem wchodzącym w skład czynnika drażniącego, odpowiedzialnym za wywoływanie odczucia pieczenia po spryskaniu. Urząd federalny Stanów Zjednoczonych USA nie wspomina nic o skali Scoville’a, ani o czynniku drażniącym (OC) w limitach produkcyjnych. Istotna jest wyłącznie zawartość CRC. Oczywiście inaczej do tej kwestii mogą podchodzić inne państwa.
Warto jednak wiedzieć, że niektórzy producenci zamieszczają dużym drukiem informacje o udziale czynnika drażniącego w całym produkcie (OC). Faktem natomiast jest, że ilość ta nie odzwierciedla użytecznej mocy preparatu, ponieważ jest to tylko czynnik aktywny, w przeciwieństwie do konkretnego stężenia CRC. Wbrew pozorom wysoka zawartość czynnika drażniącego (OC) chętnie reklamowana i zamieszczana na produktach, oznaczać wyłącznie większą ilość ekstraktu, lecz nie oddaje prawdziwego stężenia CRC, która bezpośrednio odpowiada za skuteczność preparatu. Podobnie sprawa ma się z mocą gazu pieprzowego wyrażaną w skali Scoville’a, która również nie odzwierciedla jego skuteczności.
Działanie
Kapsaicyna zawarta w gazie pieprzowym na skutek kontaktu ze skórą i błoną śluzową wywołuje ostre pieczenie. Najbardziej dotkliwy dla ofiary jest kontakt gazu pieprzowego z oczami, który powoduje natychmiastowe łzawienie i palący ból. Dochodzi do tego ogólne podrażnienie, zaczerwienienie oraz kurcz powiek (blefarospazm). Ponadto spryskanie oczu gazem pieprzowym prowadzi do tymczasowej ślepoty.
Dobrze odczuwalny, aczkolwiek już mniej intensywny jest kontakt gazu ze skórą. Najczęściej występuje wtedy pieczenie, pojawia się charakterystyczny rumień, miejscowe cierpnięcie oraz obrzęk. W nielicznych przypadkach może dojść do powstania pęcherzy. Gaz pieprzowy nie pozostaje obojętny podczas inhalacji. Po przedostaniu się do dróg oddechowych, mocno podrażnia śluzówkę nosa, utrudnia oddychanie, wywołuje pieczenie w gardle, a także intensywny kaszel i katar.
Spryskanie twarzy gazem pieprzowym w krótkim czasie prowadzi do dezorientacji, utraty kontroli nad ruchami i wszechobecnej paniki. Sprawę pogarsza fakt, że ofiara pomimo wszelkich starań, w żaden sposób nie może złagodzić przykrych objawów. Przepłukanie twarzy nawet sporą ilością wody czy próby jej wycierania, dodatkowo pogarszają sytuację, ponieważ roznosi się wtedy i wciera piekącą substancję na większą powierzchnię ciała (kapsaicyna nie rozpuszcza się w wodzie). Większość objawów samowolnie ustępuje po ok. 30 – 45 minutach.
W większości przypadków spryskanie osoby gazem pieprzowym, nie pozostawia u niej długotrwałych uszkodzeń ciała, a jedynie tymczasowo paraliżuje i dezorientuje. Niestety na bezpośrednie zagrożenie życia narażone są ofiary chorujące na astmę, alergie czy podobne schorzenia. W takich sytuacjach gaz pieprzowy może wywołać duszności lub nawet doprowadzić do groźnej reakcji alergicznej. Dla przykładu w 1995 roku na łamach gazety „Los Angeles Times” opublikowano raport, według którego od 1990 roku w całych Stanach Zjednoczonych USA zmarło na skutek spryskania gazem pieprzowym przez policję aż 65 osób.
Dekontaminacja (łagodzenie objawów)
Krótkotrwała ekspozycja na działanie gazu pieprzowego jest najczęściej niegroźna dla osoby poszkodowanej, a wszelkie objawy samoczynnie ustępują po kilkudziesięciu minutach. Niemniej jednak jeżeli jesteśmy świadkami narażenia na bezpośredni kontakt tej substancji, w pierwszej kolejności musimy przenieść osobę poszkodowaną z dala od miejsca ekspozycji. Pozostałości gazu pieprzowego mogą nadal znajdować się w powietrzu lub na podłożu. Warto ściągnąć spryskane ubrania, okulary i soczewki kontaktowe, ponieważ stale noszone będą nieustannie podrażniać skórę i oczy poszkodowanego.
Przy pomocy ciepłej wody można zmyć z okolic twarzy większe ilości omawianej substancji, aczkolwiek stosując zwykłą wodę nigdy nie pozbędziemy się jej do samego końca. Lepszym działaniem wykazuje się już woda z dodatkiem zwykłego detergentu, np. mydła w płynie czy łagodnego płynu do mycia naczyń.
Unikajmy polewania twarzy zbyt gorącą wodą, gdyż wzmaga to uczucie pieczenia! Najprostszym i naturalnym środkiem łagodzącym wszelkie objawy jest tłuste mleko, którym należy przemywać zanieczyszczoną skórę. Alternatywnie można sięgnąć po szampon do włosów, mydło w płynie czy alkohol.
Niestety nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, czy warto stosować w takich sytuacjach oleje roślinne. Zależnie od źródeł informacji, zastosowanie olejów roślinnych jest przez jednych zalecane, podczas gdy inni stanowczo tego odradzają.
W oczyszczeniu oczu pomaga szybkie mruganie. Zwiększa się wtedy ilość produkowanych łez, które następnie opłukują powierzchnię oka. Stanowczo odradza się pocieranie oczu! Można wtedy podrażnić rogówkę oka. Nawet, jeśli resztki gazu pieprzowego dalej pozostają w układzie oddechowym, oczy powinny uzyskać swoją sprawność i koordynację w przeciągu 7 – 15 minut.
Po ustąpieniu najbardziej dokuczliwych objawów, warto wykonać chłodne okłady w miejscach bezpośredniego kontaktu z gazem pieprzowym. To przyniesie szybką ulgę i uśmierzy dalej trwający ból oraz pieczenie. Co ciekawe, w specjalistycznych sklepach można kupić ściereczki oraz aerozole, które zgodnie z informacjami na opakowaniu, mają przyspieszyć proces leczenia i skutecznie uśmierzać ból spowodowany gazem pieprzowym.
Mimo wszystko skuteczność wszystkich wymienionych metod pozostawia sporo do życzenia. Żaden ze środków nie wyróżnia się specjalnymi właściwościami łagodzącymi objawy spryskania gazem pieprzowym. Tym samym, pół żartem i pół serio, najlepszym środkiem uśmierzającym pieczenie i wszelkie dolegliwości po kontakcie z gazem pieprzowym jest po prostu czas.
Pozwolenie na gaz pieprzowy
W Polsce gaz pieprzowy kwalifikuje się do ręcznych miotaczy gazu obezwładniającego. Tym samym nie jest wymagane żadne pozwolenie na broń w przypadku posiadania gazu pieprzowego.
Sprawdź również, jaka jest skala ostrości papryki.