Artykuł 21 ustawy Prawo upadłościowe określa zasady odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych w razie niezgłoszenia wniosku o upadłość w ciągu 30 dni od dnia, w którym zaistniały przesłanki do ogłoszenia upadłości. To bardzo ważna regulacja z punktu widzenia członków zarządu spółki akcyjnej, gdyż jego bierność może skutkować podjęciem działań prawnych przez wierzycieli.
Zasiadanie w zarządzie spółki akcyjnej stanowi ukoronowanie kariery menedżerskiej, może być też źródłem bardzo dobrego wynagrodzenia. Z prestiżem i korzyściami finansowymi powiązane są również obowiązki względem spółki oraz szczególny rodzaj odpowiedzialności, który przejawia się na kilku płaszczyznach.
Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. i spółki akcyjnej – najważniejsze różnice
Na wstępie należy zaznaczyć, że przepisy Kodeksu spółek handlowych nie przewidują w odniesieniu do organów spółek akcyjnych odpowiednika art. 299, który reguluje odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. w razie bezskutecznej egzekucji wobec tej spółki.
Gdy wierzyciele nie są w stanie wyegzekwować swoich należności, członkowie zarządu spółki z o.o. odpowiadają za zobowiązanie solidarnie, chyba że wykażą, że zareagowali, gdy pojawiły się przesłanki świadczące o upadłości i złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości.
Przepis ten nie rozciąga się na członków zarządu spółki akcyjnej, więc nie muszą obawiać się, że po spełnieniu się określonych przesłanek będą odpowiadać swoim majątkiem względem wierzycieli.
Członkowie zarządu spółki akcyjnej mogą ponosić odpowiedzialność za szkodę na zasadach ogólnych, tzn. na podstawie art. 415 Kodeksu cywilnego, który przewiduje, że osoba, która swoim zawinionym działaniem doprowadziła do powstania szkody u drugiej osoby, obowiązana jest do jej naprawienia.
Na osobie, która podnosi zarzut odpowiedzialności deliktowej (ex delicti) ciąży udowodnienie, że poniosła ona szkodę, jej rozmiar oraz to, że szkoda powstała na skutek zawinionego działania członka zarządu. Te obowiązki (które wprost wynikają z art. 6 KC – „Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne”) sprawiają, że dochodzenie roszczeń przez wierzycieli jest utrudnione.
Odpowiedzialność członka zarządu spółki akcyjnej za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości
Inny rodzaj odpowiedzialności członka zarządu spółki akcyjnej przewiduje ustawa Prawo upadłościowe. Artykuł 21 mówi o tym, że członkowie zarządu spółki z o.o. i akcyjnej ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym terminie, chyba że nie ponoszą winy. W swojej konstrukcji jest więc zbliżony do omówionego powyżej art. 299 KSH.
Wprowadza on duże ułatwienie dla wierzyciela, gdyż nie musi on wykazywać rozmiarów poniesionej szkody. Istnieje domniemanie, że szkoda jest równa niezaspokojonej przez spółkę wierzytelności.
Chcąc uwolnić się od odpowiedzialności, członek zarządu musi wykazać, że nie można mu przypisać winy za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości na czas.
Odpowiedzialność członków zarządu w świetle ostatniej nowelizacji KSH
Dnia 13 października 2022 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, która wprowadziła do polskiego porządku prawnego m.in. zasadę biznesowej oceny sytuacji (business judgement rule), która wpływa na zasady odpowiedzialności członków zarządów spółek.
Zasada ta, silnie osadzona w tradycji prawnej w wielu krajach, przewiduje, że odpowiedzialność członków zarządu za podejmowane działania zostaje ograniczona jedynie do sytuacji, w których podejmowali oni decyzję z przekroczeniem granicy uzasadnionego ryzyka gospodarczego.
W odczuwalny sposób zwiększa ona komfort działania członków zarządu. Zdejmuje z nich ryzyko, że w przyszłości będą musieli ponieść konsekwencje decyzji, którą podjęli w oparciu o uzasadnione przesłanki, które wydawały się jak najbardziej słuszne, lecz finalnie – czego nie można było przewidzieć w chwili podejmowania decyzji – okazały się niekorzystne dla spółki.
Kiedy członek zarządu powinien skontaktować się z prawnikiem?
Członkowie zarządu, którzy zaobserwowali okoliczności uzasadniające złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki akcyjnej, muszą podjąć odpowiednie działania. W przeciwnym razie ryzykują odpowiedzialność przewidzianą przez ustawę Prawo upadłościowe. Przed złożeniem wniosku warto skonsultować się z prawnikiem, który pomoże ocenić te okoliczności i w razie konieczności – przygotuje wniosek.
Wsparcie prawnika będzie potrzebne również członkowi zarządu, który nie złożył w terminie 30 dni od zaistnienia przesłanek wniosku o ogłoszenie upadłości. Jego zaniechanie może skutkować odpowiedzialnością za szkodę wyrządzoną przez brak wniosku.
Członków organów spółek akcyjnych zachęcamy do zapoznania się z ofertą kancelarii Kwiatkowski&Wspólnicy, która specjalizuje się w restrukturyzacji firm i prawie upadłościowym. Nasi prawnicy podejmą działania, by chronić interesy Klienta.