Termostat w samochodzie pomimo swoich niewielkich rozmiarów i prostej budowie, spełnia bardzo ważną rolę. Dzięki niemu silnik szybko nabiera i utrzymuje temperaturę roboczą, a tym samym może pracować w optymalnych dla siebie warunkach. Termostat samochodowy należy do w miarę trwałych podzespołów, aczkolwiek prędzej czy później trzeba liczyć się z jego awarią. Jak działa termostat samochodowy i jakie są objawy jego usterki? Sprawdzimy to w poniższym poradniku!
Czym jest termostat samochodowy?
Termostat jest ważnym podzespołem w układzie chłodzenia. Zbudowany jest z mieszka wykonanego z cienkiej blachy mosiężnej i charakterystycznego grzybka (zaworu grzybkowego). Niektóre termostaty samochodowe mogą być wykonane z dodatkiem aluminium, grafitu, miedzi czy nawet wosku.
Jak działa termostat w samochodzie?
Termostat w układzie chłodzenia pozwala kontrolować obieg cieczy chłodzącej w zależności od jej temperatury. Jeśli silnik jest zimny, podobnie jak płyn chłodniczy – termostat pozostaje zamknięty, a silnik szybciej się rozgrzewa. Jeżeli płyn chłodniczy rozgrzeje się do temp. ok. 95 stopni Celsjusza, termostat otwiera się i pozwala cieczy chłodzącej opływać chłodnicę (tzw. długi obieg) – skutecznie chłodzić silnik.
Dzięki zastosowaniu termostatu sprawność i wytrzymałość silników samochodowych znacząco się poprawia. Silnik szybciej się rozgrzewa i bez trudu utrzymuje optymalną dla siebie temperaturę pracy. Funkcje termostatu można zatem wymienić w dwóch punktach: schładzanie i rozgrzewanie silnika.
Termostat otwarty i zamknięty – różnice
Termostat samochodowy domyślnie pozostaje zamknięty (krótki obieg cieczy chłodzącej). Dzięki temu silnik może szybciej nabrać właściwej temperatury, co jest szczególnie ważne w porze jesienno-zimowej. To bardzo ważne, ponieważ niedogrzany silnik szybciej się zużywa i niestety spala większe ilości paliwa. A zatem w dobrej wierze kierowcy pozostaje jak najszybsze osiągnięcie temperatury roboczej silnika, aby zapewnić mu optymalne warunki pracy (oczywiście z zachowaniem umiaru, ponieważ zbyt intensywna eksploatacja zimnego silnika jest dla niego równie szkodliwa).
Długi obieg, czy też obieg otwarty czynny jest wtedy, gdy ciecz chłodząca ma temperaturę ok. 95 °C. Wtedy to konieczne staje się aktywne chłodzenie silnika, co też dzieje się głównie za pomocą owego płynu chłodniczego. W obiegu otwartym płyn chłodniczy trafia do chłodnicy i tam ulega schłodzeniu do temperatury ok. 20 °C. Następnie zostaje ponownie wtłoczony w kanały chłodzące blok silnika aby odprowadzić wytwarzane przez silnik ciepło i cykl się zamyka.
Jak można się domyśleć, obieg otwarty (długi) jest bardziej naturalny i w zasadzie to silnik może pracować wyłącznie na obiegu otwartym. Jest tu nieco prawdy, aczkolwiek trzeba pamiętać, że w przypadku pracy pod niewielkim obciążeniem i przy niskiej temperaturze powietrza, silnik pomimo wytwarzania niewielkiej ilości ciepła, stale pozostaje chłodzony. Tym samym może dojść do sytuacji, w której to silnik będzie niedogrzany, pomimo ciągłej eksploatacji.
Uszkodzony termostat – objawy
Z uwagi na charakterystykę pracy termostatu, można wymienić dwa najczęstsze objawy jego uszkodzenia: przegrzewanie silnika oraz problem z osiągnięciem temperatury roboczej. O wszelkich nieprawidłowościach powinna informować nas wskazówka temperatury cieczy chłodzącej, która znajduje się w większości samochodów.
Obserwacja wskaźnika temperatury silnika pomaga zatem szybko dostrzec problem z układem chłodzenia. Jeśli po przejechaniu kilku kilometrów wskazówka niebezpiecznie zbliża się do czerwonego pola – należy koniecznie się zatrzymać, ponieważ może dojść do kosztownego uszkodzenia silnika – szczególnie głowicy. Jeśli jednak po dłuższej jeździe wskaźnik nie podnosi się w ogóle lub pokazuje temperaturę znacznie niższą niż 90-95 °C, również należy możliwie szybko zdiagnozować problem z układem chłodzenia (jazda na niedogrzanym silniku jest dopuszczalna, aczkolwiek z wielu powodów niezalecana – o tym w dalszej części artykułu).
W starszych samochodach problem z termostatem można rozpoznać po tym, że pomimo ustawienia ciepłego nawiewu w kabinie, powietrze stale pozostaje chłodne.
Uwaga! Wyżej wymienione problemy nie muszą w 100% oznaczać awarii termostatu! Na układ chłodzący silnika składa się wiele więcej podzespołów, takich jak: chłodnica wody, wentylator, pompa wody czy pasek klinowy. Problemem może okazać się również zbyt niski poziom cieczy chłodzącej.
Awaria termostatu w pozycji zamkniętej
Jeżeli termostat nie otwiera się (pozostaje w pozycji zamkniętej), bardzo szybko dochodzi do przegrzania silnika. Tym samym wskaźnik temperatury silnika dosyć szybko przekracza poziom 95 °C i zaczyna zbliżać się do czerwonego pola. Większość silników samochodowych w takiej sytuacji automatycznie odcina zapłon i uniemożliwia dalszą podróż. Jest to rozwiązanie bardzo radykalne, aczkolwiek w pełni zrozumiałe, ponieważ przegrzanie silnika grozi jego zatarciem, a w najlepszym przypadku skończy się regeneracją (planowaniem) samej głowicy (koszt takiej naprawy to ok. 300-400 zł).
Awaria termostatu w pozycji otwartej
Mniejszym złem jest awaria termostatu samochodowego w pozycji otwartej. Wtedy to ciecz chłodząca krąży w obiegu otwartym i stale chłodzi silnik – nawet, jeśli ten pozostaje nadal zimny. Objawem zacięcia termostatu w pozycji otwartej jest problem z osiągnięciem przez silnik temperatury roboczej, tj. ok. 95 °C. Wtedy to wskaźnik temperatury płynu chłodniczego na desce rozdzielczej bardzo wolno podnosi się lub w ogóle nie osiąga środkowej pozycji. Jednocześnie spada wydajność ogrzewania w kabinie – zamiast ciepłego powietrza, z kratek wentylacyjnych wydostaje się jedynie chłodne.
Jazda z uszkodzonym termostatem w pozycji otwartej jest dopuszczalna i nawet praktykowana przez wielu kierowców z uwagi na brak środków na wymianę tego elementu. Trzeba jednak wziąć pod uwagę minusy takiej jazdy – szczególnie w skrajnie niskich temperaturach, np. zimą. Niedogrzany silnik zużywa się szybciej i spala więcej paliwa – może nawet załączyć się tzw. ssanie, aby ułatwić proces spalania mieszanki paliwowo-powietrznej. Tym samym w dłuższej perspektywie czasu, zaczynamy dosłownie przepalać więcej pieniędzy, niż kosztowałaby wymiana termostatu na nowy.
Jak sprawdzić termostat w domu?
Jeśli masz przeczucie, że termostat w Twoim samochodzie nie działa prawidłowo, możesz bez większego wysiłku sprawdzić jego działanie w warunkach domowych. Jak to zrobić?
Wystarczy włożyć termostat do gorącej, niemal wrzącej wody (ponad ok. 95 °C) i obserwować, czy się otworzy. Jeśli tak – to oznacza, że jest sprawny. Jeśli nic się nie zmieni, wtedy musimy pomyśleć o wymianie tego podzespołu.
Analogicznie może zdarzyć się, że zdemontowany termostat pozostaje stale otwarty i nie reaguje na zmianę temperatur. Wtedy również trzeba liczyć się z jego wymianą.
Gdzie znajduje się termostat w samochodzie?
Termostat najczęściej znajduje się w górnej części głowicy, nieopodal pompy wody. Można go szybko zlokalizować podążając za rurkami chłodzącymi. Wymiana termostatu nie jest zadaniem trudnym i przy odrobinie cierpliwości, zabieg ten można z powodzeniem wykonać w przydomowym warsztacie. Warto jednak wcześniej wyposażyć się w uszczelkę termostatu, ponieważ poprzednia z pewnością będzie mocno zużyta (koszt nowej uszczelki termostatu nie przekracza najczęściej 20 zł).
Jak wymienić termostat w samochodzie?
Pierwszym krokiem jest spuszczenie ok. 1 litra płynu chłodniczego (silnik powinien być zimny!). Następnie odłączamy przewody chłodzące, dochodzące i wychodzące z termostatu (może z nich wydostać się nieco cieczy chłodzącej). Wtedy możemy przystąpić do odkręcenia śrub mocujących termostat i wyjęciu całego elementu. Razem z termostatem zaleca się wyjęcie uszczelki mocującej i dokładne oczyszczenie całego miejsca.
Montaż termostatu również nie powinien sprawiać kłopotów – tym bardziej, gdy podczas jego demontażu zapamiętaliśmy sposób podłączenia tego elementu (warto zrobić zdjęcia!). Ważne jest, aby element miedziany termostatu był skierowany zgodnie z kierunkiem przepływu płynu chłodzącego! W przeciwnym razie termostat nie będzie funkcjonował prawidłowo. W przypadku montażu uszczelnień, należy postępować zgodnie z instrukcją montażową i zaleceniami producenta. Zaleca się szczególną ostrożność podczas nakładania smaru uszczelniającego, ponieważ jego zbyt duża ilość spowoduje przedostanie się do układu chłodzenia.
Ile kosztuje wymiana termostatu?
Za robociznę trzeba zapłacić od 50 do 200 zł, zależnie od modelu samochodu. Koszt samego termostatu waha się w granicach 40-100 zł.
Sprawdź również:
- czym jest immobilizer
- jaki jest największy ciągnik świata
- ile waży Ursus C-360
- największy silnik diesla
- jak działa silnik Wankla