Wybory to niezwykle ważny czas w krajach o ustroju demokratycznym. Obywatele poprzez oddawanie głosów wybierają swoich przedstawicieli do organów władzy. W Polsce wyróżnia się wybory prezydenckie, parlamentarne, samorządowe i europejskie (do Parlamentu Europejskiego). Głosowania odbywają się również w przypadku referendum (np. w 2003 r. odbyło się referendum ogólnokrajowe dotyczące przystąpienia Polski do UE).
Organizacja wyborów i komisji
Organizacja wyborów wiąże się nie tylko z dużym nakładem środków finansowych, ale także stanowi spore wyzwanie organizacyjne. Warunkiem koniecznym do przeprowadzania wyborów jest odpowiednie przygotowanie lokali wyborczych do głosowania i powołanie członków komisji oraz mężów zaufania.
Kluczowym zadaniem osób pracujących w komisji wyborczej jest dopilnowanie prawidłowego przebiegu głosowania. Członkowie komisji uczestniczą przed wyborami w szkoleniu, podczas którego zostają zaznajomieni z procedurami i swoimi zadaniami. Bardzo ważnym elementem przygotowań jest przeliczenie kart do głosowania.
Warunki, które należy spełniać, aby dostać się do komisji to:
- posiadanie polskiego obywatelstwa,
- ukończenie 18 lat (najpóźniej w dniu zgłoszenia)
- posiadanie praw publicznych.
Co ważne, można pracować tylko w komisji wyborczej na terenie województwa, w którym mieszka się na stałe. Aby dostać się do komisji warto zgłosić się do wybranego komitetu wyborczego (posiadają one pierwszeństwo do zgłaszania kandydatów do komisji wyborczych). Listę pełnomocników wyborczych można znaleźć na stronie internetowej Państwowej Komisji Wyborczej. Można również skierować prośbę w urzędzie gminy do urzędnika wyborczego, jednak trafia się wtedy na listę rezerwowych.
Jeśli kandydatów będzie więcej niż miejsc w komisji organizuje się publiczne losowanie składu. Aby zmniejszyć ryzyko nieuczciwych praktyk podczas wyborów z pracy w komisji wykluczeni są m.in. kandydaci w wyborach.
Obowiązki komisji wyborczej
Do podstawowych obowiązków członków komisji wyborczej należą: wydawanie kart wyborczych i pilnowanie porządku oraz prawidłowego przebiegu głosowania. Szczególnie ważne jest to, aby pracując w komisji wyborczej zweryfikować tożsamość osoby oddającej głos (najczęściej przez okazanie przez nią dowodu osobistego) i przed wydaniem karty do głosowania otrzymać podpis na liście wyborców. Po zamknięciu lokali wyborczych (godzina 21.00) komisja przystępuje do liczenia głosów, a następnie sporządza protokół wyborczy, który musi zostać zaakceptowany.
Zarobki w komisji wyborczej
Praca w komisji jest odpłatna, a zarobki są zależne w zależności od rodzaju wyborów i pełnionego w komisji stanowiska. Dla przykładu w wyborach posłów do Parlamentu Europejskiego, które odbyły się w czerwcu 2024 r. przewodniczący komisji otrzymywał 700 zł, zastępca 600 zł natomiast pozostali członkowie 500 zł wynagrodzenia. Wyższe stawki obowiązywały podczas wyborów parlamentarnych w październiku 2023 r., kiedy to przewodniczący mógł liczyć na 800 zł, zastępca na 700 zł a pozostali członkowie na 600 zł.
Różnica w wynagrodzeniach mogła wiązać się z tradycyjnie większym zainteresowaniem wyborami parlamentarnymi (do Sejmu i Senatu RP) niż podczas wyborów europejskich, które z reguły nie budzą tak wielkich emocji. Przypomnijmy, że podczas wyborów parlamentarnych w 2023 r. frekwencja wyniosła 74,38% – najwyższy wynik w historii III Rzeczpospolitej, a w wyborach do Parlamentu Europejskiego (czerwiec 2024 r.) 40,65%.
Podsumowanie i ciekawostki
Podsumowując praca w komisji wyborczej to ciekawe doświadczenie, dzięki któremu możemy nie tylko aktywnie uczestniczyć w przeprowadzaniu wyborów, ale również otrzymać kilkaset złotych wynagrodzenia. Czas pracy w komisji może się różnić w zależności od tego ile zajmie prawidłowe policzenie głosów i sporządzenie protokołu. Z reguły decydując się członkostwo w komisji wyborczej poświęcimy temu zadaniu łącznie kilkanaście godzin, choć bywa, że z różnych przyczyn liczenie głosów znacznie się przeciąga. Znane są też przypadki przedłużania czasu głosowania ze względu na niezwykle długie kolejki do lokalu wyborczego. Jednym z najgłośniejszych przykładów mogą być wybory z 2023 r., podczas których w komisji wyborczej we wrocławskim Jagodnie ostatni wyborca oddał głos o godzinie 2.45.