Jeśli jesteś zatrudniona na podstawie umowy zlecenia i spodziewasz się dziecka, zapewne zastanawiasz się, czy przysługuje Ci urlop macierzyński. Choć formalnie zleceniobiorcy nie mają prawa do urlopu macierzyńskiego w takim rozumieniu jak pracownicy etatowi, to w praktyce mogą skorzystać z podobnego wsparcia w postaci zasiłku macierzyńskiego. W tym artykule wyjaśnimy Ci, na jakich zasadach możesz otrzymać to świadczenie i jak się o nie ubiegać.
Warunki uzyskania zasiłku macierzyńskiego przez zleceniobiorcę
Aby otrzymać zasiłek macierzyński jako zleceniobiorca, musisz spełnić kilka kluczowych warunków. Przede wszystkim, konieczne jest dobrowolne przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego. Pamiętaj, że nie wszyscy zleceniobiorcy mają taką możliwość. Prawo do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego mają tylko osoby, które podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu umowy zlecenia. Oznacza to, że jeśli jesteś jednocześnie zatrudniony na pełen etat w innej firmie, gdzie Twoje wynagrodzenie jest równe lub wyższe od minimalnego, nie będziesz mógł przystąpić do ubezpieczenia chorobowego z tytułu zlecenia.
Drugim istotnym warunkiem jest to, abyś w dniu porodu była objęta ubezpieczeniem chorobowym. Nie ma znaczenia, jak długo byłaś ubezpieczona przed porodem – prawo do zasiłku nabywasz od pierwszego dnia ubezpieczenia. Warto jednak pamiętać, że umowa zlecenia powinna trwać co najmniej do dnia porodu, aby zapewnić Ci ciągłość ubezpieczenia.
Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego
Gdy spełnisz warunki do otrzymania zasiłku macierzyńskiego, będziesz mogła korzystać z niego przez okres analogiczny do urlopu macierzyńskiego pracowników etatowych. Długość tego okresu zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. W przypadku urodzenia jednego dziecka zasiłek przysługuje przez 20 tygodni. Przy bliźniakach okres ten wydłuża się do 31 tygodni, a każde kolejne dziecko zwiększa go o następne 2 tygodnie, aż do maksymalnie 37 tygodni przy urodzeniu pięciorga lub więcej dzieci.
Co więcej, po wykorzystaniu podstawowego okresu zasiłku macierzyńskiego, możesz ubiegać się o zasiłek za dodatkowy okres, odpowiadający dodatkowemu urlopowi macierzyńskiemu. Wynosi on 6 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka lub 8 tygodni przy mnogim porodzie. Bezpośrednio po tym okresie masz prawo do zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego, który trwa 26 tygodni, niezależnie od liczby urodzonych dzieci.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego
Zasiłek macierzyński dla zleceniobiorcy jest wypłacany w wysokości 100% podstawy wymiaru za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i dodatkowemu urlopowi macierzyńskiemu. Natomiast za okres urlopu rodzicielskiego wynosi on 60% podstawy wymiaru. Istnieje jednak możliwość otrzymania zasiłku w wysokości 80% za cały okres, jeśli złożysz odpowiedni wniosek nie później niż 14 dni po porodzie.
Podstawę wymiaru zasiłku stanowi średnia z Twoich wynagrodzeń z ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych przed porodem, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne. Jeśli Twoje ubezpieczenie trwało krócej niż rok, podstawę oblicza się z faktycznego okresu ubezpieczenia. Pamiętaj, że zasiłek macierzyński podlega opodatkowaniu, ale podatek musisz odprowadzić samodzielnie w rozliczeniu rocznym.
Zobacz również: Urlop macierzyński po poronieniu – kiedy można go otrzymać?
Jak uzyskać zasiłek macierzyński?
Aby otrzymać zasiłek macierzyński jako zleceniobiorca, musisz dopełnić kilku formalności. Przede wszystkim, złóż wniosek o wypłatę zasiłku do swojego płatnika składek lub bezpośrednio do ZUS, jeśli to ta instytucja jest odpowiedzialna za wypłatę świadczeń. Do wniosku dołącz skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub jego kopię potwierdzoną za zgodność z oryginałem.
Jeśli chcesz skorzystać z zasiłku za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, musisz złożyć pisemny wniosek przed rozpoczęciem korzystania z tych świadczeń. Pamiętaj, że jeśli zdecydujesz się na pobieranie zasiłku w wysokości 80% za cały okres, musisz złożyć odpowiedni wniosek nie później niż 14 dni po porodzie.
W przypadku, gdy płatnikiem zasiłku jest ZUS, konieczne będzie również dostarczenie zaświadczenia płatnika składek na formularzu ZUS Z-3a. Dokument ten zawiera informacje niezbędne do ustalenia prawa do zasiłku i obliczenia jego wysokości.
Czy mogę pracować w okresie pobierania zasiłku?
Wbrew powszechnemu przekonaniu, pobieranie zasiłku macierzyńskiego nie oznacza, że musisz całkowicie zrezygnować z pracy zarobkowej. Jako zleceniobiorca masz możliwość podjęcia zatrudnienia w trakcie pobierania zasiłku, zarówno u dotychczasowego zleceniodawcy, jak i u innego podmiotu.
Co istotne, jeśli zdecydujesz się na pracę w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego, będziesz podlegać jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu nowej umowy zlecenia. Oznacza to, że od Twojego wynagrodzenia będzie potrącana tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne i podatek. Dzięki temu możesz otrzymywać zarówno zasiłek macierzyński w pełnej wysokości, jak i dodatkowe wynagrodzenie z tytułu nowej umowy cywilnoprawnej.
Pamiętaj jednak, że podjęcie pracy w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego powinno być przemyślane i dostosowane do Twoich możliwości oraz potrzeb dziecka. Zawsze stawiaj dobro i opiekę nad dzieckiem na pierwszym miejscu.
Jakie uprawnienia ma ojciec dziecka?
Warto wiedzieć, że nie tylko matka może skorzystać z zasiłku macierzyńskiego. Ojciec dziecka, który jest zatrudniony na podstawie umowy zlecenia i podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, również ma pewne uprawnienia.
Przede wszystkim, ojciec może przejąć prawo do zasiłku macierzyńskiego, jeśli matka dziecka zrezygnuje z jego pobierania po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni po porodzie. W takiej sytuacji ojciec może otrzymywać zasiłek za pozostałą, niewykorzystaną przez matkę część okresu.
Ponadto, ojciec dziecka ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi ojcowskiemu. Wynosi on 2 tygodnie i może być wykorzystany do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia. To świadczenie przysługuje niezależnie od tego, czy matka korzysta z zasiłku macierzyńskiego.
Ojciec może również skorzystać z części zasiłku za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. Rodzice mogą podzielić się tymi okresami między sobą, przy czym z urlopu rodzicielskiego mogą korzystać nawet jednocześnie, o ile łączny wymiar nie przekroczy 26 tygodni.
Składki ZUS i podatek od zasiłku macierzyńskiego
Zasiłek macierzyński stanowi odrębny tytuł do ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że w okresie jego pobierania podlegasz obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Co ważne, składki na te ubezpieczenia są finansowane w całości z budżetu państwa. Nie musisz więc martwić się o ich opłacanie – zrobi to za Ciebie płatnik zasiłku, czyli Twój zleceniodawca lub ZUS. Podstawą wymiaru tych składek jest kwota wypłaconego w danym miesiącu zasiłku macierzyńskiego.
Jeśli chodzi o podatek dochodowy, sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana. Zasiłek macierzyński podlega opodatkowaniu, ale w przypadku zleceniobiorców płatnik nie ma obowiązku pobierania zaliczek na podatek. Oznacza to, że otrzymasz zasiłek w pełnej kwocie brutto, ale będziesz zobowiązany samodzielnie rozliczyć podatek w zeznaniu rocznym. Pamiętaj, że do końca lutego następnego roku powinieneś otrzymać od płatnika informację PIT-8C, zawierającą łączną kwotę wypłaconego Ci w poprzednim roku zasiłku.
Ochrona zatrudnienia w trakcie pobierania zasiłku
Niestety, zleceniobiorcy nie są objęci taką samą ochroną zatrudnienia jak pracownicy etatowi w okresie ciąży i macierzyństwa. Umowa zlecenia może zostać rozwiązana nawet w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego, bez konieczności podawania przyczyny.
Jednakże, warto wiedzieć, że samo zakończenie umowy zlecenia nie powoduje utraty prawa do zasiłku macierzyńskiego. Jeśli w dniu porodu byłaś objęta ubezpieczeniem chorobowym, zachowujesz prawo do zasiłku przez cały okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu, dodatkowemu urlopowi macierzyńskiemu i rodzicielskiemu, nawet jeśli Twoja umowa zakończy się wcześniej.
Aby zabezpieczyć swoje interesy, warto zadbać o to, by umowa zlecenia trwała co najmniej do dnia porodu. Możesz również rozważyć negocjacje z zleceniodawcą w sprawie przedłużenia umowy na czas pobierania zasiłku macierzyńskiego, choć nie ma on takiego obowiązku.
Inne uprawnienia rodzicielskie dla zleceniobiorców
Oprócz zasiłku macierzyńskiego, zleceniobiorcy mogą korzystać z pewnych dodatkowych uprawnień związanych z rodzicielstwem. Od 1 września 2013 roku zleceniobiorcy, którzy zrezygnowali z pracy na rzecz opieki nad dziećmi, mają możliwość skorzystania z urlopu wychowawczego.
Warunki i zakres tego uprawnienia zależą od stażu ubezpieczeniowego. Jeśli bezpośrednio przed przejściem na urlop wychowawczy byłaś ubezpieczona przez co najmniej 6 miesięcy, budżet państwa sfinansuje za Ciebie składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne. Podstawą wymiaru tych składek będzie 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
W przypadku krótszego stażu ubezpieczeniowego lub jego braku, państwo opłaci jedynie składkę emerytalną, a podstawą jej wymiaru będzie 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Pamiętaj, że korzystanie z tego uprawnienia może mieć wpływ na wysokość Twoich przyszłych świadczeń emerytalnych, dlatego warto dokładnie przemyśleć tę decyzję.
Zobacz również: Czy można pracować na urlopie macierzyńskim?