O praniu brudnych pieniędzy niekiedy słyszy się w mediach. Wtedy też możemy zastanawiać się, na czym polega to zjawisko i czym to grozi. W dzisiejszym poradniku przybliżymy nieco więcej ten temat i postaramy się odpowiedzieć na wszystkie związane z tym pytania.
Czym jest pranie brudnych pieniędzy?
Pranie brudnych pieniędzy to proces, w którym próbuje się zamaskować pochodzenie lub prawdziwe miejsce umieszczenia środków finansowych pozyskanych w wyniku nielegalnych działań. Istotą tego przestępstwa jest ukrywanie śladów pochodzenia nielegalnych funduszy poprzez ich wprowadzenie do legalnego obiegu finansowego.
Aby osiągnąć cel, przestępcy wykorzystują różne metody, takie jak przekazywanie środków przez liczne transakcje czy zakup dóbr i usług. Kluczową kwestią jest utrzymanie pozoru legalności tych operacji, co może obejmować zakładanie fikcyjnych firm, korzystanie z testów na popyt czy wykorzystywanie złożonych struktur korporacyjnych.
Warto podkreślić, że istnieje pewne ryzyko dla sprawcy, ponieważ organy ścigania mogą użyć rozmaitych działań ułatwiających wykrycie prania brudnych pieniędzy. Dodatkowo, pojęcie innych czynności, które mogą uniemożliwić ustalenie pochodzenia czy miejsca umieszczenia środków finansowych, stanowi pewną furtkę dla organów ścigania.
Istnieje ryzyko, że podejrzane działania, choć nie spełniają bezpośrednio definicji prania brudnych pieniędzy, mogą zostać zakwalifikowane pod tę kategorię przez organy ścigania, co zgodnie z przepisami prawa może prowadzić do konsekwencji karnych dla sprawcy, nawet jeśli zamierzony cel nie zostanie osiągnięty.
Przykłady prania brudnych pieniędzy
Istnieje wiele różnych przykładów prania brudnych pieniędzy na rynku. Do najpopularniejszych zaliczyć można:
- Smurfing,
- Mieszanie,
- Puste transakcje,
- Fikcyjny kredyt,
- Transferpricing.
Co oznaczają poszczególne metody prania brudnych pieniędzy?
Smurfing
Wpłacanie niewielkich kwot przez wielu podstawionych ludzi, co umożliwia uniknięcie kontroli tożsamości w transakcjach. W tej metodzie przestępcy wykorzystują fakt, że w niektórych jurysdykcjach instytucje finansowe są zobowiązane do zgłaszania transakcji powyżej określonej kwoty.
Mieszanie
Mieszanie stanowi jeden z wyrafinowanych sposobów prania brudnych pieniędzy, opierający się na dodawaniu środków finansowych uzyskanych w wyniku przestępstw do obrotów legalnie prowadzonego biznesu. Kluczowym elementem tego procederu jest wybór przedsiębiorstw, w których trudno jest jednoznacznie stwierdzić faktyczne przychody, co umożliwia skuteczne zamieszanie legalnych i nielegalnych transakcji.
Przykładowymi branżami, które mogą stanowić doskonałe maskowanie dla prania brudnych pieniędzy, są fryzjerstwo czy pralnia. Te biznesy często operują na niewielkie kwoty, co sprawia, że różnice w obrotach są mniej zauważalne. Historia przestępcza związana z okresem prohibicji w Stanach Zjednoczonych dostarcza fascynującego przykładu, skąd wziął się termin „pranie brudnych pieniędzy”. Amerykańscy gangsterzy otwierali pralnie, by legalizować środki uzyskane ze sprzedaży nielegalnego alkoholu. W ten sposób, poprzez zasłanianie przemytu alkoholu za legalny biznes, gangsterzy osiągali cel prania brudnych pieniędzy, wprowadzając nielegalne zyski do legalnego obrotu finansowego. Mieszanie stanowi zatem nie tylko wyrafinowaną technikę prania, lecz także przykład wykorzystania pozoru legalności w celu ukrycia nielegalnych źródeł finansowania.
Puste transakcje
Puste transakcje reprezentują innowacyjną technikę prania brudnych pieniędzy, opartą na tworzeniu pozornej aktywności gospodarczej jedynie na papierze. W tej metodzie przestępcy wprowadzają do obiegu podrabiane dokumenty, takie jak fałszywe faktury czy rachunki, aby stworzyć iluzję fikcyjnego obrotu handlowego. Istotą tego procederu jest wygenerowanie pozornych transakcji biznesowych, które nie mają swojego odzwierciedlenia w rzeczywistej działalności gospodarczej.
Przestępcy, posługując się fałszywymi dokumentami, potwierdzają nieistniejące transakcje, co umożliwia im legalizację środków uzyskanych w wyniku przestępstw. W ramach tej metody, niekiedy przestępcy sięgają po zakładanie tzw. spółek-wydmuszek, które formalnie istnieją, ale nie prowadzą żadnej rzeczywistej działalności gospodarczej. Mimo braku rzeczywistych operacji handlowych, takie spółki odnotowują fikcyjne dochody, co pozwala na ukrycie źródeł przestępczych środków finansowych.
Fikcyjny kredyt
Jednym z wyrafinowanych sposobów prania brudnych pieniędzy jest wykorzystanie tzw. fikcyjnego kredytu. W tej technice, firma zaciąga kredyt w jednym banku, a następnie używa uzyskanych środków do spłaty innego kredytu, który wcześniej został sfałszowany lub uzyskany z innej firmy. Ten pozornie legalny proces tworzy fałszywe poczucie działalności finansowej, a także pomaga zamazać ślady dotyczące pochodzenia pieniędzy.
Aby dodatkowo utrudnić śledzenie transakcji, przestępcy dokonują wielu przelewów z różnych banków, szczególnie korzystając z zagranicznych instytucji finansowych. Zjawisko to jest zauważalne zwłaszcza w krajach, które ułatwiają tego rodzaju operacje, zgodnie z informacją Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Wspomniane kraje, takie jak Wyspy Bahama, Bahrajn, Kajmany, Hongkong, Antyle, Panama i Singapur, są uznawane za jurysdykcje, w których przestępcy mogą efektywnie zacierać ślady finansowe, co sprawia, że fikcyjny kredyt staje się skomplikowaną i trudną do wykrycia metodą prania brudnych pieniędzy.
Transferpricing
Transfer pricing to zaawansowana technika prania brudnych pieniędzy, która opiera się na manipulowaniu wartościami umieszczanymi na fakturach w ramach międzynarodowego handlu pomiędzy powiązanymi ze sobą przedsiębiorstwami. Istotą tego procederu jest celowe zawyżanie lub zaniżanie wartości towarów importowanych na fakturze, co pozwala eksporterowi generować pozorny „legalny” zysk poprzez różnicę między rzeczywistą ceną towaru a zadeklarowaną na fakturze.
Praktyka ta umożliwia przestępcom ukrycie źródeł nielegalnych dochodów, wykorzystując pozornie legalne transakcje handlowe. Poprzez nadmierne zawyżanie ceny towarów, eksporter może wygenerować pozorny nadwyżkowy zysk, który stanowi kamuflaż dla prania brudnych pieniędzy. W rezultacie, transfer pricing staje się skutecznym narzędziem dla przestępców, którzy chcą zacierać ślady finansowe i jednocześnie korzystać z pozorowanej legalności w międzynarodowym handlu. Dochodzi do tego kosztem uczciwych praktyk handlowych i podatkowych, co zwiększa trudności w wykrywaniu i zwalczaniu tego rodzaju przestępczości.
3 fazy prania brudnych pieniędzy
Zasadniczo wyróżnia się 3 fazy prania brudnych pieniędzy:
- Lokowanie
- Maskowanie
- Integracja
1. Lokowanie (Placement):
Pierwszą fazą prania brudnych pieniędzy jest lokowanie, czyli wprowadzenie „brudnych” środków do systemu finansowego. W tym etapie przestępcy starają się zminimalizować ryzyko wykrycia, dokonując rozmaitych operacji, takich jak rozdrabnianie wpłat (smurfing), wymiana walut (refining), dzielenie wpłat (structuring) czy transakcje kantorowe.
Przykładowo, wykorzystują skomplikowane techniki, takie jak korzystanie z fikcyjnych rachunków, wymiana zużytych banknotów lub zamiana banknotów o niskich nominałach na większe. Celem tej fazy jest skuteczne wprowadzenie brudnych pieniędzy do legalnego obiegu finansowego, zacierając tym samym ich nielegalne pochodzenie.
2. Maskowanie (Layering):
Drugą fazą prania brudnych pieniędzy jest maskowanie, które ma na celu ukrycie prawdziwego pochodzenia środków poprzez złożone transakcje finansowe. Przestępcy stosują różnorodne metody, takie jak przekazywanie środków pomiędzy różnymi kontami i jurysdykcjami, wymiana na inne aktywa, czy też wykorzystanie fałszywych faktur do symulowania legalnych transakcji.
Przykłady to skrzynka rozdzielcza, zakup aktywów, transfery zagraniczne za pośrednictwem firm typu Western Union, a także handel dobrami, np. złotem, kamieniami szlachetnymi czy dziełami sztuki. Faza maskowania ma na celu zaciemnienie śladów pochodzenia pieniędzy, sprawiając, że stają się one trudne do śledzenia.
3. Integracja (Integration):
Ostatnią fazą prania brudnych pieniędzy jest integracja, polegająca na reintegracji wypranych środków do legalnej ekonomii. Przestępcy starają się nadając „czystym” pieniądzom pozory legalności, inwestując je w nieruchomości, przedsiębiorstwa, luksusowe dobra czy inne rodzaje aktywów
Metody integracji obejmują fikcyjne transakcje kupna-sprzedaży, korzystanie z kredytów i pożyczek bankowych, zwłaszcza spłacanych za pomocą środków pochodzących z przestępstwa, „transakcje rodzinne”, blending (mieszanie z legalnymi środkami), wykorzystanie kasyn czy korzystanie z banków zagranicznych. Ta faza ma na celu sprawienie, że prane środki wydają się pochodzić z legalnych źródeł, co utrudnia organom ścigania ściganie przestępców i odzyskanie skradzionych środków.
Co grozi za pranie brudnych pieniędzy?
Kary za pranie brudnych pieniędzy są surowe i zdecydowane, mając na celu odstraszanie potencjalnych sprawców oraz ochronę stabilności finansowej społeczeństwa.
Zgodnie z postanowieniami Art. 299 Kodeksu Karnego, osoba, która uczestniczy w praniu pieniędzy poprzez przyjmowanie, przekazywanie lub wywożenie za granicę środków płatniczych lub innego mienia pochodzącego z przestępstw, grozi jej kara pozbawienia wolności w zakresie od 6 miesięcy do 8 lat.
W przypadku pracowników banków lub innych instytucji finansowych, którzy uczestniczą w praniu pieniędzy, kary są jeszcze surowsze. W sytuacji współdziałania z innymi osobami w popełnianiu tego przestępstwa, kara może wynieść od roku do 10 lat pozbawienia wolności. Jeśli sprawca osiągnął znaczną korzyść majątkową z prania pieniędzy, sąd może orzec przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa oraz skonfiskować korzyści uzyskane w wyniku tego procederu lub ich równowartość.
Jednak istnieje pewna możliwość złagodzenia kary. Osoba, która dobrowolnie ujawniła informacje dotyczące przestępstwa, może uniknąć kary. W przypadku, gdy ujawnienie tych informacji przyczyniło się do zapobieżenia innemu przestępstwu, sprawca nie podlega karze. Dodatkowo, jeśli osoba podejrzana o pranie brudnych pieniędzy czyniła starania w celu ujawnienia informacji i okoliczności związanych z przestępstwem, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. To stanowi zachętę do współpracy w dochodzeniu i może wpłynąć na bardziej elastyczne podejście sądu w przypadku osób, które decydują się współpracować z organami ścigania.