Zbliżasz się do wieku emerytalnego i zastanawiasz się, jakie prawa Ci przysługują? Prawo pracy przewiduje specjalne rozwiązania dla osób takich jak Ty. Chodzi o ochronę przedemerytalną, która ma na celu zabezpieczenie Twoich interesów przed zwolnieniem z pracy ze względu na wiek. W tym artykule dowiesz się, kto dokładnie podlega takiej ochronie i na czym ona polega.
Czym jest ochrona przedemerytalna?
Ochrona przedemerytalna to specjalny okres przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w którym obowiązują szczególne przepisy prawa pracy. Dzięki nim pracodawca nie może Cię zwolnić bez uzasadnionej przyczyny. To zabezpieczenie ma na celu przeciwdziałanie dyskryminacji pracowników ze względu na wiek, która niestety nadal jest powszechna na rynku pracy. Szczególną ochroną cieszą się osoby, którym do emerytury brakuje 4 lat lub mniej.
Kto podlega ochronie przedemerytalnej?
Aby skorzystać z ochrony przedemerytalnej, musisz spełnić kilka warunków. Po pierwsze, musisz być zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Po drugie, musisz osiągnąć odpowiedni wiek: 56 lat dla kobiet i 61 lat dla mężczyzn. Dodatkowo, musisz mieć odpowiedni staż pracy: 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Osoby wykonujące zawody uprawniające do wcześniejszej emerytury, takie jak górnicy, kolejarze, dziennikarze czy nauczyciele, mogą korzystać z ochrony już wcześniej. W ich przypadku okres ochronny zaczyna się 4 lata przed nabyciem prawa do wcześniejszej emerytury.
Zobacz również: Czy okres studiów zalicza się do emerytury?
Ochrona przedemerytalna po osiągnięciu wieku emerytalnego
Wiesz już, że ochrona przedemerytalna obowiązuje przez 4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Co jednak dzieje się po przekroczeniu tego progu? Zasadniczo, po osiągnięciu wieku emerytalnego ochrona wygasa, a pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę. Jednakże, dzięki zmianom wprowadzonym w 2017 roku, niektóre osoby mogą cieszyć się ochroną nawet po osiągnięciu wieku emerytalnego.
Jeśli nie byłeś objęty ochroną przedemerytalną przed wejściem w życie tych zmian i osiągnąłeś wiek emerytalny przed upływem 4 lat od tej daty, możesz nadal korzystać z ochrony przez kolejne 4 lata. Oznacza to, że nawet po osiągnięciu wieku emerytalnego, pracodawca nie będzie mógł Cię zwolnić bez uzasadnionej przyczyny. To dodatkowy parasol ochronny dla osób, które znalazły się w specyficznej sytuacji przejściowej.
Przed czym chroni ochrona przedemerytalna?
Ochrona przedemerytalna to nie tylko zabezpieczenie przed zwolnieniem. To także gwarancja stabilności Twoich warunków zatrudnienia. Pracodawca nie może dowolnie zmieniać Twojego wynagrodzenia, obniżać etatu czy pozbawiać Cię dodatków funkcyjnych. Wszystkie te zmiany mogą nastąpić jedynie za Twoją zgodą.
Istnieją pewne wyjątki od tej reguły. Jeśli pracodawca wprowadza nowe zasady wynagradzania dla wszystkich pracowników lub całej grupy zawodowej, może to dotyczyć również Ciebie. Podobnie, jeśli lekarz orzeknie, że nie jesteś już zdolny do wykonywania swojej pracy, pracodawca może zmienić Twoje warunki zatrudnienia. Ważne jest jednak, aby te zmiany nie były próbą obejścia przepisów o ochronie przedemerytalnej.
Zobacz również: Pobierasz rentę lub emeryturę? Zobacz ile możesz dorobić!
Kogo nie chroni ochrona przedemerytalna?
Choć ochrona przedemerytalna daje wiele przywilejów, nie obejmuje ona wszystkich pracowników. Przede wszystkim, nie dotyczy osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie czy umowa o dzieło. Dotyczy ona wyłącznie umów o pracę na czas nieokreślony.
Co więcej, nawet jeśli jesteś zatrudniony na czas nieokreślony, istnieją sytuacje, w których pracodawca może Cię zwolnić, mimo ochrony przedemerytalnej. Może to nastąpić na przykład w przypadku ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, popełnienia przestępstwa, utraty uprawnień do wykonywania pracy czy likwidacji zakładu pracy. Pamiętaj jednak, że zwolnienie musi być uzasadnione i zgodne z przepisami prawa pracy.
Ochrona przedemerytalna a zmiana warunków pracy
Wiesz już, że pracodawca nie może dowolnie zmieniać Twoich warunków pracy w okresie ochronnym. Co jednak, jeśli firma musi wprowadzić zmiany, które dotyczą wszystkich pracowników? W takiej sytuacji pracodawca może zmienić Twoje warunki zatrudnienia, ale tylko za Twoją zgodą.
Pamiętaj, że masz prawo odmówić zgody na zmiany, które uważasz za niekorzystne. Jeśli jednak odmówisz, a zmiany są wprowadzane dla wszystkich pracowników, pracodawca może rozwiązać z Tobą umowę o pracę. W takiej sytuacji możesz mieć prawo do dodatkowego odszkodowania lub odprawy.
Zwolnienia grupowe a ochrona przedemerytalna
Ochrona przedemerytalna ma na celu zabezpieczenie Twojej pracy, ale co w sytuacji, gdy firma musi przeprowadzić zwolnienia grupowe? W takiej sytuacji Twoja ochrona jest nieco ograniczona, ale nadal obowiązuje. Pracodawca nie może Cię zwolnić, ale może zaproponować zmianę warunków pracy, takich jak wysokość wynagrodzenia, rodzaj wykonywanych obowiązków czy miejsce pracy.
Masz prawo zaakceptować te zmiany lub odmówić. Jeśli odmówisz, pracodawca może rozwiązać z Tobą umowę o pracę, ale tylko po upływie okresu wypowiedzenia. W takiej sytuacji możesz mieć prawo do dodatkowego odszkodowania lub odprawy, szczególnie jeśli nowe warunki były dla Ciebie znacznie mniej korzystne.